طبیعت و محیط زیست؛ چشم اندازهایی اصلاح طلبانه
گفتگوی اختصاصی آوای هامون با دکترحسین دلشب
اشاره:
اصلاح طلبی؛ جریانی فکری است که برای رسیدن به یک جامعه مدنی و قانون مدار، مردم سالاری دینی، دستیابی به آزادی، دوری از تحجر و توجه به نیازها و مصائب زیستی جامعه شکل گرفته و در خود مصادیق زیادی از فرهنگ، اجتماع، سیاست، اقتصاد و.. را جای داده که همگی برای رسیدن به اهداف ذکر شده در جریان هستند. همواره در جامعه انتظار می رود، کنش ها و فعالیت های صورت گرفته توسط افرادی که در احزاب، سمن ها، گروه ها، رسانه ها و… که دارای تفکر اصلاح طلبی هستند، به گونه ای باشد که مبنای فعالیت های مهم و تاثیرگذار و منجر به همبستگی اجتماعی گردند. از آنجایی که در جامعه کنونی محیط زیست و فرهنگ؛ در اندیشه اصلاح طلبی اهمیت بسیار بالایی دارد و در تمامی کنش هایی که توسط احزاب، سمن ها و… صورت می گیرد، این ملاحظات نیز باید مورد بحث و چالش قرار گیرد، لذا گفتگویی اختصاصی با حسین دلشب؛ مدیرکل حفاظت محیط زیست استان بوشهر و از مدیران اصلاح طلب در استان بوشهر ترتیب داده ایم تا به طور مشخص به مقوله طبیعت و محیط زیست که چشم اندازهایی اصلاح طلبانه دارد، بپردازیم. باهم این گفتگو را می خوانیم:
آوای هامون: ریشه ها و خاستگاه های زیست محیطی اندیشه اصلاح طلبی در ایران بعد از دوم خرداد چه هست؟
دلشب: اندیشه اصلاح طلبی از همان ابتدا با تغییر چشم اندازها در سیاستگذاری های کلان، به خصوص در حوزه سیاست محیط زیست توانست تغییر فازی را شکل دهد که در آن نگرشهای پیشین نسبت به محیط زیست و توسعه پایدار را اصلاح کند و اهمیت حفظ محیط زیست را در برنامه ریزی های توسعه ای گوشزد کند. در دوره اول مدیریت معصومه ابتکار بر سازمان محیط زیست به طور خاص این ملاحظات مورد توجه قرار گرفت که اصلاح طلبی به گونه ای هم نفس هست با صلح طلبی، مدارا و همزیستی با جهان پیرامون و درک حضور دیگری. ازهمین رو هم می شود عمق و ژرفای درون کسانی که می خواهند با طبیعت و محیط زیست به همزیستی پایدار برسند به گونه ای در اندیشه سیاسی و اجتماعی، کسانی هستند که در اغلب موارد رویکرد اصلاح طلبانه ای دارند.
از سوی دیگر در جهان نخستین خاستگاه کسانی به سمت تجدیدنظرطلبی و اصلاحات گرایش یافتند، کسانی بودند که درک عمیقی از جهان پیرامون و حضور انسان در محیط داشتند، به همین دلیل هم می شود نخستین مصلحان تاریخ را کسانی یافت که در دامان طبیعت به شناخت و معرفت از جهان پرداخته بوده اند. پیام آوران و پیامبران یک سره در طبیعت و با طبیعت همزیستی مسالمت آمیزی داشته اند. خاستگاه مشترک زیست انسان در طبیعت و محیط پیرامون که همواره با تغییر و اصلاح همراه می شود، به گونه ای همان معبری هست که اندیشه های اصلاح گرانه و مصلحانه در طول تاریخ رشد کرده اند.
چه گفتمان های محیط زیست بعد از شکل گیری اندیشه های اصلاح طلبی در عرصه عمومی ایران شکل گرفت؟
دلشب: اگرکه گفتمانهایی بر محور تساهل و تسامح و مدارا در حوزه اندیشه و فرهنگ و هنر بازتاب بیشتری در دوران اصلاحات داشت، اما همین گفتمان تساهل گرا در حوزه محیط زیست بسیار نقش مهم وحیاتی ایفا کرد و جامعه ایرانی را به سمت همزیستی تساهل گرایانه با طبیعت و محیط زیست پیرامون دعوت کرد. کسانی که در حوزه محیط زیست صرفا از دید اکولوژی صرف و محض به کسب دانش می پرداختند را با حوزه ای دیگر مانند اخلاق در محیط زیست و یا گفتمان های جامعه شناختی و توسعه پایدار در حیطه محیط زیست رهنمون شدند و حتی پای هنر و فرهنگ و ادبیات و دین به مساله محیط زیست باز شد و چه کنفرانس ها و همایش ها و جشنواره هایی در این حوزه های میان رشته ای با تاکید بر محیط زیست را می توان در آن دوران مثال زد. در سالهای اخیر نیز این گفتمان ها به بلوغ رسیده اند و ژورنال ها و نشریات و کتب و کنفرانس های متعددی در این حوزه ها به وفور برگزار می شود و همین نشان می دهد که محیط زیست تبدیل به گفتمان گسترده در عرصه عمومی ایران شده است.
این گفتمان های زیست محیطی در استان بوشهر به چه شکلی در آمد و چه سرانجامی پیدا کرد؟
دلشب: بالتبع با توجه به کتابها و مطبوعاتی که در آن دوره به وفور چاپ و منتشر می شد، فعالان و کنشگران محیط زیست استان هم با این موضوعات و مباحث آشنا شدند و مساله محیط زیست وارد عرصه روشنفکری و حقوق بشری شد اما آنگونه که باید به آن پرداخته نشد و بیشتر درحد تتبعات و اندیشه هایی انتزاعی باقی ماند، هرچه که به جلوتر آمدیم و این گفتمانها به درون دانشگاه ها نضج بیشتری پیدا کرد و به خصوص در دوره تدبیر و امید می توان نشانه های بیشتری از این اندیشه های اصلاح طلبانه در فعالیت های زیست محیطی یافت، هرچند که هنوز تا مرحله ایده آل بسیار فاصله داریم و پیشنهادم خصوصا به اصلاح طلبان استان بوشهر این هست که به خاستگاه ها و ریشه های محیط زیستی اندیشه شان اندیشه و تفکر عمیق تری داشته باشند.
نسبت اندیشه اصلاح طلبان استان بوشهر در حال حاضر با گفتمان های زیست محیطی چگونه است؟
دلشب: همانگونه که در پاسخ پیشین اشاره کردم، نسبت بسیار عمیق بین این دو وجود ندارد و لازم هست که به این حوزه که از ریشه ها و خاستگاه های اندیشه اصلاح طلبی هست نیز توجه شود. به طورخاص تا به حال هیچ موردی که حاکی از آن باشد که گروه ها و احزاب اصلاح طلب نسبت به مساله محیط زیست موضع گیری خاصی داشته باشند، را من ندیده ام و این می تواند اندکی هشداردهنده باشد.
چه آینده ای برای اصلاح طلبی در حوزه محیط زیست استان بوشهر می بینید؟
دلشب: با توجه به اینکه به خصوص در این چند سال اخیر برنامه های متنوع و متعددی در حوزه حساس سازی و هوشیارسازی زیست محیطی شهروندان توسط سازمان حفاظت محیط زیست در کل کشور اجرا شده و به موفقیت هایی هم در نضج و رشد این اندیشه ها در افکار عمومی دست یافته، لذا بی تردید می توان آینده ای روشن را برای بالیدن هرچه بیشتر اندیشه های محیط زیستی در تفکرات اصلاح طلبانه متصور بود. با این همه باید به این نکته نیز توجه کرد که برای این چشم انداز در آینده ما صرفا به کنشگران زیست محیطی به طور خاص نیاز نداریم، به عبارت دیگر برای عمیق شدن و ژرفا بخشیدن به این تفکرات در عرصه عمومی علاوه بر حضور کنشگران زیست محیطی، ما نیاز به جامعه شناسان و اندیشمندان محیط زیستی داریم که بی شک پروردن این اندیشمندان و فیلسوفان در یک جریان همبسته و کاملا برنامه ریزی شده امکان پذیر خواهد بود که این امکان از طرف نهادها و احزابی که ریشه های اندیشه ای زیست محیطی داشته باشند، قابلیت محقق شدن دارد. به همین دلیل ظرفیت و پتانسیلی که در اندیشه های اصلاح طلبانه نسبت به مبانی و مفاهیم زیست محیطی وجود دارد، می تواند این جامعه شناسان و اندیشمندان و استراتژیست های محیط زیستی را بپروراند.
پیشنهاد شما برای کنش های اصلاح طلبانه در حوزه محیط زیست استان بوشهر چه هست؟
دلشب: در سالهای اخیر با حجم عظیمی از جوانان دانش آموخته در حوزه های زیست محیطی مواجه هستیم، این جوانان پتانسیل بسیار بالایی برای بازسازی هویت زیست محیطی احزاب و گروه های سیاسی و اجتماعی و مدنی اصلاح طلب را دارند، باید از این پتانسیل به خوبی بهره برد و با جذب و ایجاد کمیته های محیط زیستی در گروه ها و احزاب، به نشو و نما ی اندیشه های زیست محیطی در قالب برنامه های اصلاح طلبانه پرداخت.
۲
فرهنگ و هنر؛ چشم اندازهای اصلاح طلبانه
گفتگوی اختصاصی آوای هامون با دکتر حمیده ماحوزی
اشاره:
اصلاح طلبی؛ جریانی فکری است که برای رسیدن به یک جامعه مدنی و قانون مدار، مردم سالاری دینی، دستیابی به آزادی، دوری از تحجر و توجه به نیازها و مصائب زیستی جامعه شکل گرفته و در خود مصادیق زیادی از فرهنگ، اجتماع، سیاست، اقتصاد و.. را جای داده که همگی برای رسیدن به اهداف ذکر شده در جریان هستند. همواره در جامعه انتظار می رود، کنش ها و فعالیت های صورت گرفته توسط افرادی که در احزاب، سمن ها، گروه ها، رسانه ها و… که دارای تفکر اصلاح طلبی هستند، به گونه ای باشد که مبنای فعالیت های مهم و تاثیرگذار و منجر به همبستگی اجتماعی گردند. از آنجایی که در جامعه کنونی فرهنگ و هنر؛ در اندیشه اصلاح طلبی اهمیت بسیار بالایی دارد و در تمامی کنش هایی که توسط احزاب، سمن ها و… صورت می گیرد، این ملاحظات نیز باید مورد بحث و چالش قرار گیرد، لذا گفتگویی اختصاصی با حمیده ماحوزی؛ مدیرکل اداره فرهنگ و ارشاد اسلامی استان بوشهر و از مدیران اصلاح طلب استان بوشهر ترتیب داده ایم تا به طور مشخص به مقوله فرهنگ و هنر که چشم اندازهایی اصلاح طلبانه دارند، بپردازیم. باهم این گفتگو را می خوانیم:
ریشه ها و خاستگاه های فرهنگی اندیشه اصلاح طلبی در ایران بعد از دوم خرداد چه هست؟
ماحوزی: اصلاحات تفکری است که اصلاح طلبان واقعی و رهبر آن تمام سعی شان بر این بود که این تفکر را در جامعه نهادینه کنند و در این امر موفق بودند که نتیجه آن در انتخابات ۹۲ شاهد بودیم . اصلاحات را باید از دولت سازندگی بررسی نمود که تا حد زیادی طبقه متوسط و ضعیف را در نتیجه راهبردهای توسعه اقتصادی تقویت نمود و مفهوم زندگی پس از دولت سازندگی معنای عمیق تری پیدا کرد و گشایش هایی در زندگی مردم ایجاد شد . ایجاد دانشگاه آزاد اسلامی در دوران سازندگی در شهرها و روستاهای کشور در تغییرات فرهنگی اجتماعی در حد خود بی نظیر بود و گفتمان جامعه را تغییر داد.
چه گفتمان های فرهنگی بعد از شکل گیری اندیشه های اصلاح طلبی در عرصه عمومی ایران شکل گرفت؟
ماحوزی: در جریان اصلاح طلبی گفتمان غالب مبنی بر کرامت انسانی ، قانون مداری ، اصالت انسان ، آزادی و ساخت جامعه ای مبتنی بر کرامت انسانی بود . البته جنبش اصلاحات مانند هر جنبش دیگر اشتباهاتی داشت که بدون تردید عواقب ناخوشایند پس از آن ناشی از این اشتباهات و برخی از تک روی ها بود .
اما امروز پس از چهار دهه جمهوری اسلامی ، در عرصه فرهنگی و اجتماعی شاهد تغییرات زیادی بوده ایم که برخاسته از درخواست های مدنی است و خواسته هایی که بعد از انقلاب نتوانسته بود تحقق پیدا کند و اکنون شاهدیم که همچنان برای جامعه ما ، آن خواسته ها حامل پیام امید و امیدواری است . حضور گسترده گروه های مرجع مثل روزنامه نگاران ، نویسندگان ، اساتید و هنرمندان و بخش گسترده جوانان و یا به عبارتی رای اولی ها در این جنبش بسیار تاثیر گذار بوده و هست .
از نظر اینجانب ریشه و خاستگاه فرهنگی اندیشه اصلاح طلبی همانا هماهنگی بین جامعه دینی با مولفه های نوین جهانی بوده و هست که اقشار فرهنگی و روشنفکر جامعه به آن رای دادند و بعد از ۱۸ سال باز هم به دنبال آن شور و نشاط فرهنگی حاصل از آن هستند . استان بوشهر که از دیرباز به روحیه سلحشوری و آزادی خواهی شهره بوده و عمدتا مردمی دین مدار و اخلاق مدار هستند در انتخابات ۷۶ و انتخابات ۹۲ در آرا خود این ادعا را ثابت نمودند و غالب در خواستهای آنان فرهنگی و اجتماعی و در عین حال عاری از افراط و تفریط بوده است .
این گفتمان های فرهنگی در استان بوشهر به چه شکلی در آمد و چه سرانجامی پیدا کرد؟
ماحوزی: غالب در خواستهای مردمان این خطه ایجاد فضای همدلی و تلاش برای پیشبرد اهداف صلح طلبانه و قانون مداری است که در دولت یازدهم در بخشهای مختلف به ویژه در حوزه ی فرهنگ وهنر شاهد به ثمر نشستن آن هستیم و به جرأت میتوان گفت فضای کار و فعالیت فرهنگی و هنری در این چهار سال در حد خود کم نظیر است ، هر چند مشکلات اقتصادی برای بروز و ظهور گفتمان فرهنگی و انجام تمام مطالبات میسر نیست ولی فضای همدلی و تلاش هنرمندان و اصحاب رسانه و اهل قلم نشان از روحیه ی امید و نشاط و سر زندگی است و دلیل مقبولیت دکتر روحانی اتخاذ همین گفتمان فرهنگی و سعی بر جلوگیری از افراط و تفریط است که در این استان در حوزه ی فرهنگ و هنر شاهد آن هستیم . فضای آرام و روابط اخلاق مدارانه و در عین حال تلاش در تمام زمینه های فرهنگی و هنری سبب گردیده که در بین دیگر استانها حتی در مقایسه با کلان شهرها فضایی با نشاط تر و پویایی را بیشتر بتوان حس کرد . جامعه ، در حال حاضر برای عبور از ذهنیت های تک بعدی و ایجاد روحیه امید نیاز به گفتمان فرهنگی دارد و از اولویت های فرهنگ وارشاد اسلامی در ستاد و استانها ، توجه به این مقوله هست و توجه به ابعاد مختلف وظایف فرهنگی در این نهاد تاثیر گذار، بر کسی پوشیده نیست .
نسبت اندیشه اصلاح طلبان استان بوشهر در حال حاضر با گفتمان های فرهنگی چگونه است؟
ماحوزی: فرهنگ وارشاد استان بوشهر در این دولت سعی بر توازن فرهنگی مطابق با نیاز عمومی جامعه داشته و به معنای واقعی بر کرامت انسانی و توجه به خواسته های به حق اهالی فرهنگ وهنر بستر مناسب را فراهم نموده است . مطالبات مردم این استان از دیرباز صبغه فرهنگی داشته و امروز نیز این خواسته و نشاط اجتماعی کماکان ادامه دارد، در حوزه تئاتر و هنرهای نمایشی ، قرآن و عترت ، ادبیات ، فیلم و عکس ، موسیقی و هنرهای تجسمی و برنامه ریزی برای آگاهی بخش عمومی و بالابردن سرانه مطالعه و پایتخت کتاب کارهای بسیار ارزشمندی صورت گرفته که در سالهای اخیر در نوع خود کم نظیر است لذا نشاط فرهنگی و هنری را به عینه در استان بوشهر شاهد هستیم . بوشهر در دولت یازدهم با شعار گفتمان امید و تدبیر در حوزه ی فرهنگی بسیار خوب عمل نموده ، هنرمندان و اهل قلم و رسانه به دنبال تلاش برای رسیدن به آن هدف و خواستگاه واقعی خود یعنی ایجاد فضای مناسب فعالیتهای فرهنگی هستند.
چه آینده ای برای اصلاح طلبی در حوزه فرهنگ و هنر استان بوشهر می بینید؟
ماحوزی: یکی از ضرورتهای جامعه فعلی و عبور از برخی مشکلات حوزه ی فرهنگی ، مهندسی فرهنگی و تهیه پیوست فرهنگی لازم در تمام فعالیت های اجتماعی است تا از سلایق شخصی و برداشت های نامناسب از حوزه ی فرهنگ جلوگیری شود و فرهنگ وهنر جامعه بتواند در فضای عاری از خشونت مسائل اجتماعی و اخلاقی متناسب با خواستگاه مردم آزاد اندیش و فرهنگ دوست این دیار را فراهم سازد .
پیشنهاد شما برای کنش های اصلاح طلبانه در حوزه فرهنگ و هنر استان بوشهر چه هست؟
ماحوزی: بایستی بپذیریم که برای هر کار بزرگ به حضور اکثریت مردم نیاز داریم و قطعا برای ادامه روند اصلاح طلبی و حرکت بر ریل اخلاق مداری باز هم نیازمند فضای همدلی و گفتمان جامعه نگر هستیم و اینکه بایستی بدانیم تغییر یک شبه اتفاق نمی افتد و حرکتی کند ولی تأثیر گذار دارد و ادامه این روند میمون که در این چهار سال شاهد بوده ایم میتواند شرایط فرهنگی بهتری را در سالهای آتی رقم بزند .
به امید فردایی بهتر برای ملت شریف ایران و هم استانی های فرهیخته ام و آرزوی سالی پر نشاط در حوزه ی سیاسی ، فرهنگی ، اجتماعی و اقتصادی