استان بوشهر با دارا بودن بیش از ۹۰۰کیلومتر نوار ساحلی دارای اشکال ساحلی متنوع است. از۱۰ شهرستان در استان تنها شهرستان های دشتستان و جم دارای خط ساحلی نبوده و ۸ شهرستان (دیلم، گناوه، بوشهر، تنگستان، دشتی، دیر، عسلویه،کنگان) در جوار ساحل خلیج فارس می باشند. از ۸ منطقه تحت مدیریت سازمان محیط زیست در استان، ۶ منطقه دارای عرصه های دریایی و ساحلی (پناهگاه حیات وحش خارک، اثر طبیعی ملی خارگو، منطقه حفاظت شده حله، منطقه حفاظت شده مند، پارک ملی دیر نخیلو، پارک ملی نایبند) می باشد. مهمترین زیستگاه های دریایی اکوسیستم های مرجانی می باشند. در آب های استان بوشهر مناطقی مانند جزایر خارک و خارگو، جزیره فارسی، نایبند و سواحل شهر بوشهر واجد مناطق مرجانی می باشند. پایداری اکوسیستم دریایی، تولیدات دریایی، اکوتوریسم، مطالعه و تحقیق از مهمترین دلایل حفاظت از این مناطق می باشد.
جزایر متعدد استان نیز دارای ویژگی های طبیعی منحصر بفردی می باشند. زادآوری پرندگان مهاجر نابستانه در جزایر نخیلو و ام الگرم و خارگو، مهاجرت پرندگان زمستان گذران در جزایر خان و تهمادون و جزایر منطقه حفاظت شده حله، تخم گذاری لاکپشت های دریایی بشدت در معرض خطر انقراض منقار عقابی در جزایر نخیلو، ام الگرم، خارگو و سواحل پارک ملی نایبند، تخم گذاری لاکپشت سبز در معرض تهدید در جزایر خارگو و فارسی و تخم گذاری لاکپشت دریایی زیتونی در پارک ملی نایبند از وی»گی های زیست بوم های دریایی استان می باشد.
وجود پستانداران دریایی در اطراف جزایر و آب های استان نیز از فرصت های استان بوده بطوری که گله هایی از دلفین گوژپشت در منطقه حفاظت شده مند و پارک ملی دیر نخیلو بصورت دائم حضور داشته و بومی منطقه می باشند.
پایش لاکپشت های دریایی تخم گذار در جزایر استان از سال ها پیش آغاز شده و تاکنون بیش از ۳۰۰ قطعه از لاکپشت های ماده ای که جهت تخم گذاری به مناطق و جزایر استان مراجعه نموده اند بیومتری و پلاک گذاری شده و مطالعه بر روی آن ادامه دارد.
استقرار صنایع مختلف، بنادر و صنعت حمل و نقل دریایی، اکوتوریسم ساحلی، آبزی پروری و شیلات و فرصت های اقتصادی سواحل از برجسته ترین نقاط قوت و فرصت های پیش روی استان بوشهر می باشد.
یکی از بزرگترین فرصت های اقتصادی استان، وجود منابع نفت و گاز و همچنین موقعیت مناسب جهت انتقال و صادرات نفت و گاز و پتروشیمی است. بزرگ ترین صنعت و درآمدکشور از طریق صنایع نفت و گاز و پتروشیمی حاصل می شود و در این میان استان بوشهر یکی از مهمترین استان ها در استقرار این صنایع بوده و به تبع آن در معرض آلودگی ها و آسیب های ناشی از آن قرار دارد.در شمال استان استقرار لوله های انتقال نفت از استان های نفت خیز جهت صادرات، استقرار سکوهای نفتی متعدد در فلات قاره و لوله های انتقال نفت در دریا، مخازن بزرگ نفتی در سواحل و جزیره خارک، بزرگترین و مهم ترین پایانه صادرات نفت خام کشور در جزیره خارگ و در جنوب استان نیز استقرار سکو های گاز و لوله های انتقال گاز و معانات گازی و بزرگ ترین پالایشگاه ها و تاسیسات گاز و پتروشیمی از تهدیدات بالقوه این صنایع محسوب می گردد.
بنابر این سواحل نیمه جنوبی استان تحت تاثیر صنایع نفت و گاز و پتروشیمی قرار گرفته و یا قرار خواهد گرفت. آلودگی های ناشی از استقرار صنایع در کنار دریا و همچنین استحصال زمین از دریا، عدم رعایت حریم دریا و همچنین تغییر شکل خط ساحلی تاثیر مهمی بر تخریب سواحل خواهد داشت. هم اکنون سواحل مورد استفاده در طرح های پارس جنوبی غالباً با استحصال اراضی از دریا و همچنین سنگ چین شدن ساحل شکل طبیعی خود را از دست داده است.
عمده ترین تهدیدات در بخش زیست بوم ها مربوط به تخریب مناطق مرجانی به علت روش های مخرب صید، برداشت مرجان از سواحل، لنگر اندازی در مناطق مرجانی و گرمایش و آلودگی های دریایی می باشد. ازدیاد توتیای دریایی نیز در مناطق مرجانی گزارش شده است که علت آن به نظر می رسد برداشت بیش از حد آبزیان در مناطق حساس مرجانی و آلودگی های ناشی از افزایش مواد مغذی آب باشد.
صید و صیادی از عمده ترین تهدیدات زیست بوم های دریایی است. افزایش تلاش صیادی، روش های مخرب صید مانند استفاده از تور ترال، گوشگیر کفی(رکسی)، و تور های مونوفلامنت، عدم رعایت ممنوعیت در مناطق تحت مدیریت و مناطق حساس می باشد.
استقرار شهر های بزرگ در سواحل و تکمیل نبودن شبکه دفع پساب و تصفیه خانه پساب نیز یکی از عوامل آلایندگی در سواحل استان می باشد. در اکثر محلات شهر(حتی در نقاطی که واجد سیستم دفع پساب می باشند)، پساب خام بصورت مستقیم وارد کانال های دفع آب های سطحی شده و پس از پیمودن مسیری به کانال های بزرگتر و در نهایت به دریا ریخته می گردد و باعث آلودگی میکروبی آبهای ساحلی، افزایش مواد مغذی آب دریا و از بین رفتن جوامع آبزی و آبسنگ های مرجانی در سواحل می گردد.
از دیگر تهدیدات آلودگی های دریایی وجود پسماند های شناور و در دریا و حرکت آن ها با امواج و به ساحل رسیدن آن ها می باشد. این پسماند ها که اغلب توسط شناور های کوچک و بزرگ تولید می شود باعث آلودگی محیط زیست دریایی می گردد. تورهای صیادی سرگردان و تورهای اسقاطی نیز باعث تولید پسماند گردیده و باعث گیر افتادن و تلف شدن انواع جانوران و نوزادان آن ها می گردد.تردد شناور های بزرگ یکی از تهدیدات پستانداران دریایی است.
در مورخ ۲۳ اسفند ماه لاشه یک نهنگ در سواحل شهرستان عسلویه و در روز بعد لاشه نهنگی دیگر در سواحل شهرستان تنگستان بتوسط امواج به ساحل اورده شد .در بررسی های بعمل آمده از هردو پستاندار عظیم الجثه کره زمین آثار حادثه با شناورهای بزرگ مشاهده شد .با توجه به بررسی آماری حوادث پستانداران دریایی در سالهای گذشته عمده تا در زمستان اینگونه مرگ و میرها اتفاق میافتد و نشان از مشاهده و تردد این گونه های با ارزش دریایی در این فصل است که به دلیل تردد در سطح و عمده تا رفتارهای تغذیه ای است.پستانداران دریایی از مهمترین گونه های با ارزش دریایی بوده که در زنجیره غذایی دریایی از نقش ارزشمند اکولوژیک برخوردارند.
در مواردی نیز هم به دلیل حادثه و هم به دلایل متعدد دیگر مانند تعقیب صید تا ساحل و یا گرفتاری در جزر بزرگ و یا عوارض طبیعی و… ممکن است این پستانداران بزرگ در خشکی گرفتار شوند که در این راستا اداره کل حفاظت محیط زیست بوشهر نسبت به انتشار کتاب راهنمای امداد نجات پستانداران دریایی در سال ۱۳۹۳ و با همکاری معاونت دریایی سازمان حفاظت محیط زیست زد. و همچنین نسبت به تهیه بروشور راهنمای عملی با استفاده از تصاویر اموزشی اقدام نموده است.
همچنین دو کتاب آموزشی در خصوص زندگی دلفین ها برای کودکان تهیه و چاپ گردید که به دنبال آن تهیه دیگر گونه های حساس دریایی در محدوده آبهای استان بوشهر نیز در مرحله نهایی چاپ است .
یکی از برنامه های مهم اداره کل حفاظت محیط زیست استان بوشهر آموزش با استفاده از روشهای نوین صمعی و بصری و ایجاد کارگاه آموزشی در مدارس در سه مقطع تحصیلی است.در همین راستا در پاییز و زمستان ۱۳۹۳ آموزش صرفه جویی انرژی با متدهای بین المللی در مدارس شهر بوشهر و برازجان برای ۱۰۰۰ دانش آموز انجام گردید که بسیار موفق و مورد استقبال قرار گرفت.آموزش عملی تالاب در مدارس ومنطقه حفاظت شده حله بعنوان ذینفعان تالاب حله و در ساحل شهر بوشهر با برپایی مدرسه تالاب و به مناسبت روز جهانی تالابها از دیگر موارد مهم و مورد استقبال شهروندان ،سازمانهای مردم نهاد بود. کارگاه آموزشی پرسش ریاست جمهوری در طرح مهر در شهرستان جم ،و تدریس و آموزش اهمیت زندگی دلفین گوژپشت و حفاظت از آن درمدارس شهر بردخون خصوصا اولین مدرسه زیست محیطی آن شهر و بدلیل همجواری با پارک ملی دریایی دیر-نخیلو در اسفند ماه ۹۳ از کارهای با ارزش در زمینه آموزش محیط زیست بوده که با همکاری سازمانهای مردم نهاد انجام گردید.از موارد دیگر آموزش صرفه چویی آب با اجرای تاتر برای کودکان و آمزش شناسایی پستانداران دریایی در اداره کل حفاظت محیط زیست بوشهر انجام گردید.
دو کارگاه اختصاصی طرح مدیریت زیست بومی با مشارکت محلی جهت تهیه طرح حفاظت از تالابها با مشارکت جوامع محلی و سازمانها و ادارات دولتی از مهمترین طرحهای آوانگارد در حوزه محیط زیست بوده که بعنوان پایلوت تدوین گردید.همچنین در بهار ۹۴ طرح خفاظت از زیستگاه پلنگ در استان بوشهر ،که مراحل بازدید منطقه ای آن انجام شده و آماده برگزاری کارگاه و شروع انجام پژوهش است انجام خواهد شد.
از مهمترین اولویت های ما در سال جدید شروع کارگروه ریزگردها با ریاست استاندار محترم خواهد بود که مقدمات آن وشناسایی کانون های محلی تولید گرد و غبار انجام شده و آماده ارائه در کارگروه و تصمیم گیری و اختصاص ردیف های بودجه ای ملی و استانی است. همچنین مطالعه مدیریت مناطق چهارگانه و تحت مدیریت محیط زیست استان با عنایت دکتر سالاری استاندار محترم بوشهر با اختصاص مبلغ پنجاه میلیون تومان در پارک ملی دیر- نخیلو آغاز گردید.در همین زمینه تفاهم نامه ای بین استاندار محترم بوشهر و سرکار خانم دکتر ابتکار ریاست سازمان حفاظت محیط زیست منعقد گردید که این مهم به سرانجام بررسد.
تهیه سند زیست محیطی استان،اجرای فرامین مقام معظم رهبری در خصوص محیط زیست،اقتصادسبز و اقتصاد مقاومتی،مدیریت سبز، مشارکت جوامع محلی در حفاظت و احیائ مناطق زیستی با ارزش ،پایش آنلاین،و…….برنامه های متعدد دیگر اعم از ملی و استانی شروع خوبی برای سال ۹۴ است .البته امور پژوهشی،مطالعات اجرایی، پایش مستمر مناطق ،رودخانه ها،سواحل و دریا نیز برای جلوگیری از آلودگی و تخریت نیز ادامه خواهد داشت.
تهیه سند آمایش سرزمین استان از برنامه های بسیار مهم استاندار محترم بوشهر جناب دکتر سالاری است که در آن به مسائل محیط زیست توجه ویژه خواهد شد .من نیز در تمام کمیته ها و کارگروها جهت تهیه شرح خدمات تا انتخاب مشاور حضور داشته ام و این نتیجه توجه مدیریت استان به توسعه پایدار است.
