۱) این پرسش که نظم اجتماعی حول چه محور یا کانونی سازمان می یابد و این محور چگونه می تواند تمامی بخش های جامعه را در پیوند کارکردی با یکدیگر نگه دارد یکی از مهمترین پرسش ها در نظریه اجتماعی است. نخستین پاسخ به این پرسش را دورکیم مطرح ساخت که شکل کاملتر آن را می توان در نظریه پارسونز دنبال کرد. دورکیم معتقد بود جامعه حول محور «کارکرد» سامان می یابد. او معتقد بود جامعه برای پاسخ گفتن به مجموعه نیازها یا needs خود باید به تعریف مجموعه ای از قلمروها یا fields بپردازد که هر یک وظیفه یا کارکرد یا tasks را بر عهده دارند و برای انجام این وظیفه خود باید مجموعه ای از فعالیت ها یا activities را از طریق استفاده از مجموعه ای از منابع یا resources انجام دهند. دورکیم در پاسخ به این پرسش که کدام عوامل می توانند این مجموعه قلمروهای کارکردی را در پیوند با یکدیگر قرار دهند به دو عامل تقسیم کار تخصصی و روح جمعی اشاره می کرد. شکل کامل تر نظریه کارکردی دورکیم را باید در نظریه پارسونز جستجو نمود. پارسونز معتقد بود جامعه چهار نیاز کلیدی دارد که برای پاسخ گفتن به آنها باید به تعریف چهار نهاد عمده بپردازد.نیاز نخست عبارتست از «سازگار شدن با محیط». پارسونز معتقد بود «نهاد اقتصاد» پاسخی است برای رفع این نیاز. اقتصاد به جامعه کمک می کند که بهترین شکل با محیط خود سازگار شود و با استخراج منابع نهفته در آن نیروی لازم برای ادامه حیات خود را فراهم آورد. ازاینرو، پارسونز معتقد بود در نهایت آن چه در حوزه اقتصاد بدست می آید «کالا و ثروت» است و آنچه نظم این قلمرو را شکل می دهد «منطق مبادله» می باشد. به اعتقاد پارسونز نیاز دوم هر جامعه عبارتست از «تعریف و تولید آرمانها و اهداف و حفظ آنها». پارسونز معتقد بود «نهاد فرهنگ» پاسخی است برای رفع این نیاز. مهمترین کارکرد قلمرو فرهنگ آن است که به تولید آرمان ها و اهداف جامعه بپردازد و با تاکید بر اهمیت آنها و بازتولید دوباره آنها به حفط این اهداف و آرمانها کمک نماید. ازاینرو، پارسونز معتقد بود آنچه در نهایت در قلمرو فرهنگ بدست می آید «معرفت و دانش» است و منطق حاکم بر این قلمرو که آن را پویا و زنده نگه خواهد داشت چیزی نیست جز «منطق گفتگو». ما در قلمرو فرهنگ از طریق مکانیسم گفتگو به مبادله دانش و معرفت می پردازیم. نیاز سوم هر جامعه عبارتست از «درونی کردن این آرمان ها و اهداف در درون ذهنیت مردم جامعه».پارسونز معتقد بود که قلمرو «اجتماع» پاسخی است به این نیاز. ما در اجتماع های گرم از قبیل خانواده یا اجتماع های سرد از قبیل بازار و از طریق روابط اجتماعی گرم و سرد خود به درونی کردن آرمان ها، ارزش ها، هنجارها، و اهداف جامعه در خود می پردازیم و از این طریق تبدیل به انسان اجتماعی می شویم. این ما نیستیم که فقط در جامعه زندگی می کنیم، بلکه جامعه هم در ما زندگی می کند. ازاینرو، پارسونز معتقد بود آنچه در نهایت در قلمرو اجتماع بدست می آید از جنس «عاطفه و علاقه» است و مکانیسم تبادل آن نیز «روابط اجتماعی» می باشد. بالاخره اینکه از نگاه پارسونز چهارمین نیاز هر جامعه عبارتست از «تحقق آرمان ها و اهدافی» که در قلمرو فرهنگ تعریف و تولید شده و در قلمرو اجتماع به درون مردم راه یافته است. پارسونز نهاد «سیاست» را پاسخی به رفع این نیاز جامعه می دانست. سیاست نهادی است که باید در راستای تحقق عملی اهداف و آرمان های یک جامعه حرکت کند. بنابراین آنچه در این قلمرو تولید می شود «قدرت» است که با دو مکانیسم «زور» و «ایدئولوژی» در جامعه خودنمایی می کند.پارسونز معتقد بود این چهار نهاد هم باید کارکرد خود را به خوبی انجام دهند و هم در رابطه کارکردی تعریف شده با یکدیگر باشند و منطق یکدیگر را مختل ننمایند.
۲) مارکس بر خلاف دورکیم و پارسونز معتقد بود جامعه بر محور «کارکرد» سامان نمی یابد. به اعتقاد مارکس، جامعه بر محور «نابرابری» و «تضاد طبقاتی» سامان می یابد و همه قلمروهای جامعه به گونه ای در پیوند با یکدیگر قرار می گیرند که بتوانند دائما به حفظ فرآیند تضاد طبقاتی و حیات پیچیده آن کمک نمایند. ماکس وبر، برخلاف دورکیم و مارکس، معتقد بود جامعه نه بر محور کارکرد سامان می یابد و نه بر محور نابرابری اجتماعی. به اعتقاد وبر، آنچه در کانون نظم اجتماعی جای دارد «الگوی اقتدار» می باشد. اگر می خواهیم بدانیم نظم یک جامعه چگونه عمل می کند نباید به مشاهده کارکردهای آن بپردازیم یا به تماشای الگوی نابرای اجتماعی و تضاد طبقاتی آن برویم، بلکه باید ببینیم چه کسی از چه کسی اطاعت می کند و مبنای این اطاعت چیست. آنچه مهم است ماهیت الگوی اقتدار(= قدرت مشروع) در جامعه می باشد.
