دکتر سید محمد مهدی جعفری درسال ۱۳۱۸ هـ.ش. در روستای دهقاید برازجان (مرکز دشتستان ) درخانواده‌ای روحانی چشم به جهان گشود. تحصیلات مقدماتی را تا دیپلم متوسطه ادبی در برازجان گذراند. در سال ۱۳۳۷ وارد دانشکده ادبیات دانشگاه شیراز شد و در سال ۱۳۴۰ به اخذ لیسانس زبان و ادبیات فارسی توفیق یافت. سپس برای ادامه تحصیل به تهران عزیمت کرد و به دانشسرای عالی وارد شد و ضمن تحصیل، به فعالیتهای سیاسی ـ مذهبی در نهضت آزادی ایران و انجمن اسلامی دانشجویان روی آورد تا این که در سال‌های ۱۳۴۲ و ۱۳۴۳ همراه با سران و اعضای نهضت آزادی ایران در دادگاه‌های بدوی و تجدید نظر نظامی، محاکمه و به چهار سال زندان محکوم شد.
در زندان از فرصت پیش آمده استفاده کرد و ضمن آموختن برخی از درسهای ممکن، به نوشتن تقریرات درس تفسیر آیت الله طالقانی همت گماشت و سه جلد از تفسیر «پرتوی از قرآن » آن بزرگوار، بدین وسیله تنظیم وتدوین شد. همزمان چند جلد کتاب دیگر را از عربی به فارسی ترجمه کرد. دکتر جعفری پس از آزادی از زندان در سال ۱۳۴۶، مجدداً به کار ترجمه و فعالیتهای سیاسی مخفی پرداخت؛ ضمن آن که به کار تدریس در «دبیرستان کمال» و کارهای مطبوعاتی در «شرکت سهامی انتشار» نیز مشغول بود. وی همچنین از سال ۱۳۴۷ مدت کوتاهی به همکاری فرهنگی با یکی دیگر از سازمان های مبارز علیه رژیم شاهنشاهی پرداخت. موضوع این همکاری، درسهایی از قرآن و بررسی نهج البلاغه در برخی از حوزه‌ها بود؛ نیز به سبب تسلط وی بر متون جدید عربی، کتابچه‌های چریکی الفتح را برای گروه مذکور ترجمه کرد.
در سال ۱۳۴۹به پیشنهاد آیت الله طالقانی ، کار ترجمه کتاب امام علی بن ابی طالب نوشته عبدالفتاح عبدالمقصود را آغاز کرد. جلد اول این کتاب ـ که به گفته‌ی علامه امینی در جلد سوم الغدیر بهترین اثر درباره امیرالمؤمنین است ـ در سال ۱۳۳۵ به وسیله آیت الله سید محمود طالقانی ترجمه شد، اما وی به علت گرفتاری‌های علمی، اجتماعی و سیاسی، از ترجمه‌ی جلدهای بعدی بازماند. از آنجا که کتاب خواستاران و علاقه مندان بسیاری داشت، آیت الله طالقانی به استاد جعفری پیشنهاد می‌کند که از جلد دوم به بعد آن را ترجمه کند. لذا وی این کتاب را که در آغاز چهار جلد بود و سپس متن عربی آن به وسیله مؤلف به نه جلد رسید، تا سال ۱۳۵۴ در هشت مجلد ترجمه کرد. این ترجمه، مورد استقبال گسترده‌ی دوستداران قرار گرفت و تاکنون بیش از بیست بار به وسیله «شرکت سهامی انتشار » تجدید چاپ شده‌است. استاد جعفری در سال ۱۳۵۲ به مقطع فوق لیسانس زبان و ادبیات عربی دانشگاه تهران وارد شد و از پایان نامه خود تحت عنوان «پژوهشی در اسناد و مدارک نهج البلاغه» به راهنمایی استاد دکتر سید جعفر سجادی ، دفاع کرد. از آن جا که کار پژوهش در اسناد و مدارک نهج البلاغه، برای نخستین بار، به شیوه‌ای علمی در یک محیط دانشگاهی انجام گرفته بود، استادان وقت دانشگاه، وی را به عنوان عضو هیأت علمی برای تدریس نهج البلاغه در دانشگاه تهران دعوت به همکاری کردند، اما ساواک با صلاحیت وی مخالفت کرد. لذا چون همزمان در فرهنگستان زبان ایران به کار ترجمه‌ی متون جغرافیایی اشتغال داشت، در همان مؤسسه از سال ۱۳۵۵ به عنوان پژوهشگر استخدام شد
استاد جعفری در سال ۱۳۵۲ به وسیله مأموران ساواک دستگیر و در «کمیته ضد خرابکاری» (موزه عبرت کنونی) به زندان افتاد، اما مدتی بعد چون مدرکی علیه او در دست نداشتند، از زندان آزاد شد و دوباره به فعالیت سیاسی مخفی خود ادامه داد. در سال ۱۳۵۵ مجدداً در نهضت آزادی ایران به فعالیت پرداخت که تا پیروزی انقلاب اسلامی ایران ادامه داشت. از آبان ۱۳۵۷ تا شهریور ۱۳۵۸ به عنوان مشاور سیاسی دردفتر آیت الله طالقانی به انجام وظیفه مشغول بود و پس از پیروزی انقلاب، بیشتر به مصاحبه‌های تلویزیونی و رادیویی با آیت الله طالقانی پرداخت. درسال ۱۳۵۸ از فرهنگستان زبان ایران به عنوان عضو هیأت علمی گروه زبان و ادبیات عربی به دانشگاه تهران منتقل گردید و در همان هنگام به شکل مأمور به خدمت در وزارت فرهنگ و آموزش عالی ، منصب معاونت پژوهشی وزیر وقت آقای دکتر حسن حبیبی را به عهده گرفت. این مسوولیت، تا خردادماه ۱۳۵۹ که به عنوان نماینده مردم دشتستان به نخستین دوره مجلس شورای اسلامی راه یافت، ادامه داشت. در دوره چهار ساله نمایندگی در مجلس شورای اسلامی ، در کمیسیونهای فرهنگی انجام وظیفه کرد و از سال ۱۳۶۲ با بازگشایی دانشگاه‌ها، به تدریس نهج البلاغه ، متون عربی، تاریخ اسلام و علوم قرآنی مشغول شد. وی در سال ۱۳۵۵ وارد دوره دکتری «فرهنگ عربی و علوم قرآنی» دانشکده الهیات دانشگاه تهران شد، اما به جهت فعالیتهای سیاسی دوران انقلاب، انجام وظایف پس از انقلاب و تعطیلی دانشگاه‌ها در نتیجه انقلاب فرهنگی، کار تحصیل وی به تعویق افتاد، تا این که در سال ۱۳۶۷ از پایان نامه خود با عنوان «تصحیح خطب نهج البلاغه » به راهنمایی استاد دکتر سیدمحمد باقر حجتی دفاع کرد و به درجه دکتری نائل آمد. استاد جعفری در همان سال به دانشگاه شیراز منتقل شد و در آن جا به تدریس متون عربی و نهج البلاغه پرداخت و برای این که نهج البلاغه به صورت یک درس مستقل دانشگاهی درآید کتاب «آموزش نهج البلاغه» را تألیف کرد. از سال ۱۳۸۳ که دوره کارشناسی ارشد نهج البلاغه در دانشکده علوم حدیث شهر ری تأسیس شد تاکنون، به همکاری در آن دانشکده و تدریس در آن رشته اشتغال دا رد. وی در سال ۱۳۸۵ با رتبه‌ی استادی از دانشگاه شیراز بازنشسته شد، ولی همچنان در دانشگاه شیراز و دانشگاه‌های دیگر به تدریس نهج البلاغه ادامه می‌دهد.
ترجمه: (از آن جهت که این نوشته‌ی کوتاه برای معرّفی فرهیختگان حوزه‌ی ترجمه نوشته شده است، لذا تنها کتب ترجمه‌ای با توضیح مختصری می‌آید:
همکاریهای اجتماعی (شیخ محمد ابوزهره). چاپ سوم، انتشارات اسلامی، ۱۳۶۵.
نهضت بیدارگری در جهان اسلام (چند نویسنده از دائرهالمعارف اسلام متن انگلیسی). شرکت سهامی انتشار، ۱۳۶۲.
روش تربیتی اسلام (محمد قطب). چاپ پنجم، دانشگاه شیراز، ۱۳۷۵.
امام علیبنابیطالب عبدالفتاح عبدالمقصود (۸ جلد). چاپ پانزدهم، شرکت سهامی انتشار، ۱۳۷۹.
برترین هدف در برترین نهاد یا زندگانی امام حسین (ع) شیخ عبداللهالعلائلی (۳ جلد). سازمان چاپ و انتشارات وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، ۱۳۷۹.
نهج‌البلاغه (سید رضی). انتشارات ذکر، تهران، ۱۳۸۶. (برنده‌ی کتاب سال )
آفرینش‌های ادبی در گفتار نبوی (سید رضی). سازمان چاپ و انتشارات وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، تهران، ۱۳۹۰.
