شعار سال ۲۰۱۳ : موانع را بشکنید، درها را باز کنید: بسوی جامعه ای فراگیر برای همه
بیش از یک میلیارد نفر ( معادل ۱۵/۰ )جمعیت کل جهان با معلولیت زندگی می کنند (به عنوان بزرگترین و مشکل دارترین گروه) که اکثریت آنها در کشورهای در حال توسعه اند.
در سرتاسر دنیا، افراد دارای معلولیت با انواع موانع فیزیکی، اجتماعی، اقتصادی و نگرشی روبه رو هستند که آنان را از مشارکت کامل و موثر در جامعه به عنوان اعضایی برابر بی بهره می کند.
اکثریت افراد دارای معلولیت به طور نامتناسب جزء فقیرترین افراد در جامعه بوده و از دسترسی برابر به منابع پایه اجتماعی از جمله آموزش، استخدام، مراقبت های بهداشتی و بهره مندی از سیستم های حمایتی، اجتماعی، رفاهی و قانونی محروم هستند. هم چنین افراد معلول از بالاترین میزان مرگ و میر برخوردارند.علیرغم چنین وضعیتی، پدیده ناتوانی در دستور کار برنامه توسعه فراگیر و فرآیندهای آن به نحو بارزی مغفول مانده است.
طی سالهای اخیر، نهضت بین المللی ناتوانی پیشرفت خارق العاده ای نموده است. به ویژه در سال ۲۰۰۶ با پذیرش کنوانسیون حقوق افراد معلول این امر بسیار بارز بوده است. کنوانسیون حقوق معلولان نتیجه ده ها سال کار سازمان ملل در جهت تغییر نگرش ها و رویکردها به ناتوانی بوده که به منظور نیل به مشارکت و برابری کامل افراد معلول در جامعه تلاش می کند. کنوانسیون در پی استفاده از ابزار حقوق بشر با ابعاد توسعه ای و شفافیت است. گرچه برای تحقق یافتن برابری و مشارکت افراد معلول ، آنها می بایست در فرایندهای توسعه جهانی ملحوظ گردیده و مهم تر از آن در خروجی برنامه سال ۲۰۱۵ و سالهای بعد در نظر گرفته شوند.
هدف کنوانسیون، ارتقاء، حمایت و تضمین بهره مندی برابر و کامل افراد دارای معلولیت از کلیه حقوق بشر و آزادیهای بنیادین و ارتقاء احترام نسبت به منزلت ذاتی آنها می باشد.
افراد دارای معلولیت شامل کسانی می شوند که دارای نواقص طویل المدت فیزیکی، ذهنی، فکری و یا حسی می باشند که در تعامل با موانع گوناگون امکان دارد مشارکت کامل و موثر آنان در شرایط برابر با دیگران در جامعه متوقف گردد.
اصول کنوانسیون حاضر عبارتند از:
الف) احترام به منزلت ذاتی، خود مختاری فردی شامل آزادی انتخاب و استقلال افراد ب) عدم تبعیض پ) مشارکت کامل و موثر و ورود در جامعه ت) احترام به تفاوتها و پذیرش افراد دارای معلولیت بعنوان بخشی از تنوع انسانی و بشریت ث) برابری فرصتها ج) دسترسی چ) برابری بین زن و مرد ح) احترام به ظرفیتهای قابل تحول کودکان دارای معلولیت و احترام به حقوق کودکان دارای معلولیت در جهت حفظ هویتشان.
دولتهای عضو متعهد می گردند تحقق کلیه حقوق بشر و آزادیهای بنیادین برای تمامی افراد دارای معلولیت را بدون هر گونه تبعیض بر مبنای معلولیت تضمین و ارتقاء دهند. بدین منظور ، دولتهای عضو متعهد می گردند.
الف) تمامی تدابیرقانونی ، اداری و سایر تدابیر را در جهت اجرای حقوق برسمیت شناخته شده در کنوانسیون حاضر را اتخاذ نمایند.
ب) تمامی تدابیر مقتضی از جمله قانونگذاری ، بمنظور تغییر و یا الغای قوانین موجود ، مقررات ، آداب و رسوم و اعمالی که موجب ایجاد تبعیض علیه افراد دارای معلولیت می شود را اتخاذ نمایند
پ) حمایت و ارتقاء حقوق بشری افراد دارای معلولیت را در تمامی سیاستها و برنامه ها مد نظر قرار دهند.
ث) تمامی تدابیر لازم جهت حذف تبعیض مبتنی بر معلولیت توسط هر فرد ، سازمان یا تشکیلات شخصی را بکار گیرد.
ج) پژوهش و توسعه کالاها ، خدمات ، تجهیزات و کالاهای منطبق با طراحی جهانی مطابق با اصل ۲ کنوانسیون حاضر را انجام و یا ارتقاء بخشد.
چ) پژوهش و توسعه را انجام یا ارتقاء بخشیده و دسترسی و استفاده از فناوریهای جدید شامل فناوری اطلاعات و ارتباطات ، کمکهای ترددی ، وسایل و فناوریهای امدادی جهت افراد دارای معلولیت با لحاظ اولویت به فناوریهای با هزینه مناسب را ارتقاء بخشد.
ح) اطلاعات قابل دسترس در مورد کمکهای ترددی ، وسایل و فناوریهای امدادی شامل فناوریهای نوین و سایر اشکال امدادی ، خدمات و امکانات حمایتی را جهت افراد دارای معلولیت ، تامین نماید.
خ) آموزش کارکنان و متخصصانی که با افراد دارای معلولیت در زمینه حقوق به رسمیت شناخته شده در این کنوانسیون در تعامل باشند.
نشست عمومی سازمان ملل تاکید دارد دست یابی حقیقی به اهداف توسعه هزاره سوم و نیز سایر اهداف مورد توافق بین المللی نیازمند یکپارچگی و شامل سازی حقوق ، بهزیستی و نیز چشم انداز افراد معلول در روند توسعه ملی ، منطقه ای و بین المللی است. به منظور نیل به اهداف مذکور، در سال ۲۰۱۱ تصمیم گرفته شد گردهمایی یک روزه ای در سطح عالی در خصوص ” ناتوانی و توسعه” با شرکت روسای کشورها و با موضوعیت ” پیش بسوی برنامه توسعه فراگیر ناتوانی تا سال ۲۰۱۵ و پس از آن ” برگزار گردد. این گردهمایی فرصت تاریخی در برنامه جهانی توسعه برای مشخص نمودن مسیر واقعی ناتوانی فراهم خواهد ساخت تا تعهد بین المللی را برای جامعه فراگیر برای افراد کم توان معطوف کرده و تغییرات واقعی و اقدام مشخص در زمینه زندگی افراد دارای معلولیت را تحکیم بخشد. نتیجه چنین نشستی که در سپتامبر ۲۰۱۳ برگزار گردیده به طور فشرده منجر به ارائه سندی مبتنی بر اقدام شده که به نوبه خود تدوین خط مشی راهنما را بدنبال داشته و موجب تقویت تلاش های جهانی برای اطمینان از دسترسی و فراگیر شدن تمامی جنبه های اجتماعی و توسعه ای، برای افراد معلول می گردد.
هم اکنون زمان آن فرا رسیده که موانع شکسته شده و درها باز شوند برای تحقق جامعه ای فراگیر برای همه
*نسرین غلامزاده، کارشناس امور توانبخشی تنگستان