گزارشی از سیزدهمین نشست عصرانه فرهنگی هامون

فیس بوک، از سرگرمی خواهی تا نخبه گرایی

سیزدهمین عصرانه های هامون نیز همچون گذشته، سه شنبه ی این هفته در دفتر هفته نامه اتحادجنوب برگزار شد. موضوع گفت وگو این هفته به تحلیل فضای مجازی و به طور اخص فیس بوک اختصاص داشت، که ارایه ی آن را نیز «بُرنا کمالیان» که خود تجربه ی زیادی در فضاهای مجازی دارد، برعهده گرفت. دراین جا باید اشاره ای به این داشته باشم که با وجود آنکه این جلسه به زیست و تجربه ی خود شرکت کننده گان در جلسه اختصاص یافته بود، اما درنگ های بسیار و چالش برانگیز بر آسیب شناسی این گونه فضاها زده شد.
در ابتدا برنا کمالیان درباره ی تاریخچه ارتباطات موضوعاتی را برای دوستان شرح داد و این دوره را به سه کهکشان(دوره) تقسیم بندی کرد:
۱- دوران ایما و اشاره ای که در ابتداترین نوع ارتباطات قرار داشته، زمان بسیار اندک تاریخی را به خود اختصاص داده، ولی شکل تکامل یافته آن را پیرامون خود و در زمان حال نیز مشاهده می کنیم.
۲- کهکشان گوتنبرگی: این کهکشان همان گونه که از اسمش بر می آید گفتار وشنیدار در این دوره را به نوشتار و نوعی ثبت شده گی در آورد و جهان در این دوره پا برعرصه جدیدی در نوع ارتباطات گذاشت ولی بطور اخص ایران در این دوره زیاد قوی ظاهر نشد که این موضوع توسط دوستان در ادامه جلسه به بحث گذاشته شد و علل آن بیان گشت. در این باره رضا شبانکاره دلیل گرایش ایرانیان را به فرهنگ شفاهی را ناشی از درک و دریافت محدود فرهنگی و هم چنین مسایل سیاسی در ایران دانست. وی خاطر نشان کرد، سنت فکری ایرانیان با به قول داریوش آشوری رسانه ی فرهنگی ایرانیان شعر – آن هم به شکل منظوم – بوده است، ما معدود متفکرانی داشته ایم که گرایشی به نثر نویسی داشته باشند، اگر در طول تاریخ نگاه کنیم اکثر متفکران و عرفای نثر نویس ما مثل عین القضاه همدانی، حلاج، شیخ شهاب الدین سهروردی و… به قتل رسیدند، اما عرفای منظوم سرای ما توانستند خود را از مهلکه ی مرگ برهانند. وی در ادامه خاطر نشان کرد در دهه های متاخر نیز متفکرانی هم چون دکتر علی شریعتی، شهید مطهری، احسان نراقی، فردید و … آثار مکتوبی که از آنها به صورت کتاب چاپ شده، به شکل سخنرانی و گفتار بوده است. سپس اسماعیل حسام مقدم به وجه عناصر و امکانات آرایه های ادبی مثل تمثیل، تلمیحات، اشارات، ایهام و … در شعر اشاره داشت که امکان چندوجهی بودن تفکر رو امکان پذیر می کند.
۳- و کهکشان سوم، به عنوان عصر ارتباطات مارکونی نام برده می شود که به عصر رادیویی مشهور است.
در ادامه ی بحث اسماعیل حسام مقدم به کتاب حمید موذنی پژوهشگر بوشهری اشاره کرد که بطور اخص در قسمتی از این کتاب به نقد فرهنگ مردمان ایران که مبتنی بر فرهنگ شنیداری است، می پردازد و اعتقاد دارد نوشتار(عصر گوتنبرگی) کمتر در جامعه ی ایران مشاهده می شود. حاضران در نشست، در تحلیل فرهنگ شفاهی ایرانیان به تاریخ های دور اشاره کردند و وجود این عنصر را در پیش از ورود اسلام در ایران بسیار فراگیر دانستند واز علل از بین رفتن فرهنگ مکتوب را به نوعی به جنگ های مغولان، اعراب و … نسبت دادند. در این رابطه اسفندیار فتحی به دگرگونی گفتار ایرانیان بعد از ورود اسلام اشاره کرد که به خطابه رفتن حاملان فرهنگی اسلامی، بیشتر ذهنیت مردم را به شنیدار عادت داده و جایی را برای پرسش گری و نوشتار باقی نمی گذارد. در ادامه این بحث، برنا کمالیان به گسترش بیشتر ارتباطات در کشور هایی که صاحبان تولید فکر و تفکرورزی هستند، اشاره کرد و اسماعیل حسام مقدم این را در تکمیل آن بیان نمود که در کشورهایی که سرانه ی مطالعه کتاب کم است، ما با کاهش ارتباطات و هم چنین کاهش وجه نوشتاری روبرو هستیم.

حسین پاپری، از اعضای فعال نشست های عصرانه هامون، در باره ی کمبود منابع نوشتاری در ایران و عدم اموزش مناسب در نظام آموزشی اشاره کرد و آن را عامل تاثیر گذاری در این ناکارآمدی عنوان کرد.
سپس اسماعیل حسام مقدم به حجم زیاد تولیدات شعری در فرهنگ ایرانیان اشاره کرد که دنیای ادبیات را قبضه نموده است و این را به دلیل استعاری بودن و درلفافه بودن مفهوم شعر دانست. در تکمیل این گفتار، کمالیان به دانشمندان و صاحب نظران ایرانی اشاره کرد که بیشتر جزء شاعران بوده اند.
در ادامه به طور ویژه به مسئله ی فضای مجازی وفیس بوک پرداخته شد که دوستان در جلسه با بیان تجربیات و زیست روزمره ی خود در این گونه فضاها به شکل گیری بحث کمک شایانی کردند. برنا کمالیان با بیان کردن هویت شخص در فیسبوک به این نکته اشاره کرد که بیشتر هویت های فیس بوکی جعلی است و هویت واقعی فرد در این گونه فضاها، کمتر دیده می شود.
از سوی فاطمه عبدالهی و حسین پاپری، نیز به فضای فیس بوک که بیشتر یک امر سرگرم خواهانه و در اکثر موارد اتلاف وقت نوجوانان و جوانان است، نقدهایی وارد شد و لازم دانستند برای حضور نوجوانان و جوانان در فضاها و شبکه های اجتماعی، آموزش های لازم از سوی خانواده ها و نظام آموزشی ارایه شود. در ادامه بحثی که بین دوستان پیش آمد این بود که چون نوجوانان هویت های تثبیت شده و متشخصی ندارند، باید به انها این اجازه را داد که با توجه به علایق و شناخت خود در چنین فضاهایی تمرین کنند. اسماعیل حسام مقدم و بعضی دیگر از دوستان، با جهت دادن ایدولوگ، به این گونه مسایل کاملن مخالف بودند و به این بیان اذعان داشتند که خود نوجوانان در اینگونه فضاها می بایست راه و هویت خویش را باز یابند. حسام مقدم در ادامه تصریح کرد همه اینها یک بازی کودکانه و تلف کردن وقت نیست. یا این طور نیست که ما از بالا به عملکردهای نوجوانان و جوانان در شبکه های اجتماعی نگاه کنیم.
اما همچنان دوستانی در این زمینه تاکید داشتند که در این زمینه، برای فعالیت مجازی نوجوانان و جوانان باید آموزش و مهارت هایی به آنها ارایه شود که در این میان نقش نظام اموزشی در ان پررنگ به نظر می رسید، زیرا تاکید داشتند که بسیاری از خانواده ها سواد لازم برای بهره وری از رسانه های دیجیتال را هنوز کسب نکرده اند.
در ادامه به نقش شبکه های اجتماعی مثل فیس بوک، وی چت، و امثالهم در راستای تسهیل برقراری ارتباطات و ساختن نوعی هویت چهل تکه از جامعه اشاره شد.
در پایان جلسه، به نقش مهم نظام آموزش و پرورش و ناکارآمدی آن در جامعه ی ایرانی تاکید کردند.
چهاردهمین نشست عصرانه هامون، هفته ی آینده به «تحلیل نگرش های تلفیقی در موسیقی ایرانی همراه با پخش قطعه های این سبک» با ارایه ی مجید عوض فرد هنرمند دشتستانی و فعال فرهنگی اختصاص خواهد داشت. این نشست سه شنبه راس ساعت ۱۷ در محل دفتر هفته نامه اتحاد برگزار می شود، و حضور همه ی علاقمندان در آن آزاد می باشد.
در حاشیه ی این نشست پس از گرفتن عکس یادگاری، کتاب عشق اثر ایرج کمالیان، از نویسندگان برازجانی ساکن اصفهان مورد معرفی قرار گرفت . سپس نسخه هایی از کتاب، که از سوی نویسنده در اختیار انجمن هامون ایران قرار گرفته بود، به اعضای حاضر نشست هامون تقدیم شد.