آموزش آری، پرورش نه

انجمن هامون ایران، دوازدهمین نشست عصرانه ی فرهنگی خود را سه شنبه ۲مهرماه۱۳۹۲، به مناسب بازگشایی مدارس و دانشگاه ها، با موضوع آسیب شناسی نظام آموزشی در محل دفتر هفته نامه اتحادجنوب دنبال کرد. ارائه ی این جلسه را احمد حسام مقدم، سبحان حسن پور و محمود زائری بر عهده داشتند، که متأسفانه زائری نتوانست در این نشست حضور پیدا کند.
درابتدا حسین پاپری، فعال فرهنگی و پیشنهاد دهنده ی این موضوع، سخن را آغاز کرد و پس از آن احمد حسام مقدم، به ارایه ی تاریخچه ای از آموزش و پرورش ایران پرداخت و خاطرنشان کرد: «برای اولین بار نظارت دولت در امر آموزش و پرورش به صورت یک اصل، در متمم قانون اساسی مورخ ۹شعبان ۱۳۲۵قمری مطرح شد. درحقیقت از این تاریخ است که سازمان های آموزشی در ایران شکل منظم و متمرکزی یافته و نظارت دولت بر مراکز آموزشی جنبه ی قانونی پیدا می کند. پس از انقلاب اسلامی ایران در بهمن۱۳۵۷تغییرات اساسی در نظام آموزش و پرورش ایران پدیدار شد، که البته امری بدیهی می نمود. وی در ادامه افزود: «بالاخره در۲۲خرداد۱۳۵۹فرمان تاریخی تشکیل ستاد انقلاب فرهنگی ازسوی رهبر فقید انقلاب اسلامی ایران صادر شد، که طرح نظام آموزشی از دوره قبل از دبستان تا آموزش عالی و تغییر شکل محتوای آموزش متوسطه را در کشور در دستور کار خود قرار داد.”
در ادامه حسام مقدم برای آشنایی با ماهیت آموزش وپرورش، ایدئولوژی آلتوسر را بیان کرد:” هیچ دستگاه ایدئولوژیکی مانند مدرسه نیست، چون افراد فقط در مدرسه هشت ساعت در روز و پنج یا شش روز در هفته را با کمترین آزادی و بیشترین الزام به سر می برند. مدارس، کودکان را از دوران طفولیت طی سال هایی که کودک آسیب پذیرتر از همیشه است در اختیار می گیرند. دستگاه دولتی، خانواده و آموزش به آنها فشار می آورند تا مهارت هایی را که ایدئولوژی حاکم شکل می دهد، فرا گیرند…”
در ادامه، گفتگوی حاضران در این نشست، درباره ی این نظریه شکل گرفت و به جزئیات و روشن سازی آن پرداخته شد و به اینجا رسید که پاپری، قدرت و نفوذ توصیف شده برای ایدئولوژی سازی در این نظریه را خلاف واقع خواند و گفت: « در صورت وجود چنین قدرتی به طور مثال پیوند ایدئولوژی و خشونت در مدارس چگونه است؟ در پاسخ اسماعیل حسام مقدم، مدرس دانشگاه و کنش گر فرهنگی، خاطر نشان کردند که آلتوسر با مفهوم ایدئولوژی ها به تمام انواع ایدئولوژی ها مانند مذهبی، اخلاقی و حقوقی اشاره دارد و همین خشونت را می توان به عنوان یک ایدئولوژی اخلاقی نگاه کرد.
سپس سبحان حسن پور، در ادامه ی بحث، به معرفی مفهوم سازمان آموزش و پرورش ومعانی واژه های آموزش، پرورش و بارآوردن پرداخت. در این بخش نکته اساسی که مطرح شد این بود که پرورش و بار آوردن دو مقوله ی جدا، اما نزدیک به هم هستند. بار آوردن یعنی آموزش مفهوم های از پیش تعیین شده و مورد نظر ما با فرمان دادن، تحمیل، تلقین وتکرار. اما پرورش یعنی آماده کردن زمینه های شکوفایی استعدادهای درونی فرد که با تحمیل و تلقین همراه نیست. وی در ادامه افزود:«از همین رو آموزش وپرورش ایران به واقع آموزش و بار آوردن دانسته شده اسنت.
در ادامه حسن پور، قبل از پرداختن به آسیب شناسی نظام آموزشی ایران، برای داشتن ترازی برای مقایسه به آموزش و پرورش کشورهای دیگر اشاره کرد و گفت: «به طور مثال در دوره ی ابتدایی در انگلستان درس ها و آموزش هایی هایی وجود دارد، که سعی در به حداقل رساندن احساسات و هیجانات کودکان است. روش هایی که طی آن به کودک آموزش داده می شود که چگونه با آرامش، استدلال، دقت و دور اندیشی بتواند پدیده ها را بفهمد. همچنین در کشورهایی مثل آمریکا و ژاپن، وقتی درس های فیزیک و شیمی را آموزش می دهند، حتمن موارد استفاده از آن را در آزمایشگاه و در بازدید از کارخانه ها و مراکز تولید به آنها نشان می دهند.”
درادامه نیز اسماعیل حسام مقدم صحبت را پی گرفت و افزود:«اگر به زعم کارل پوپر، فیلسوف علم و متفکر اتریشی، برای دانستن سه جهان را قائل شویم یعنی بدیهیات، جهان ایده ها و جهانی که در آن ایده ها و واقعیت با هم پیوند می خورد، دانش آموزان ایرانی در جهان دوم یعنی ایده ها متوقف می شوند و نمی توانند آنچه را که آموخته اند، با واقعیات در زیست زندگی روزمره ی خود پیوند دهند.»
سپس بحث به طور کامل به آسیب شناسی معطوف شد که در شش مورد به آنها اشاره می شود.
۱ـ ابتدا درباره ی ارزش تحصیلات صحبت شد.اینکه درایران دارای ارزشی بیش ازمعمول نسبت به کشور های دیگر است. در تحقیقت اجتماعی انجام گرفته در کشور هایی که قبلن نیز به آنها اشاره شد، وقتی از والدین سوال می شود که مثلن شما دوست دارید بچه هایتان چکاره شوند، یشتر پاسخ ها با این مضمون بوده است تا آنجا که می توانند درس بخوانند. به عبارت دیگر پاسخ درباره شغل نیست، بل که درباره تحصیلات است. اما در ایران بر عکس تحصیل ابزاری برای رسیدن به شغل است و نفس تحصیل و آموزش مورد غفلت واقع شده است. ۲ـ در کتابهای درسی مثل تاریخ و ادبیات فارسی که جزو منابع مهم دادن هویت فرهنگی و ملی است، بسیاری از پیوندهای تاریخی با قبل از اسلام حذف شده و اکثر اطلاعات در سایه و در اکثر موراد با پسوند اسلامی مطرح می شوند. ۳ـ در نظام آموزشی ما سوال جایی ندارد. معلم می آید مطالب از پیش تعیین شده در متون درسی را بدون توجه به تفاوت های اقلیمی، فرهنگی و فردی می گوید و دانش آموز باید آن را تنها حفظ کند و بعد پس دهد، در این میان شک گرایی و امر پرسش، که از پاسخ مهم تر است مورد غفلت واقع شده است. ۴ـ بعضی از دانش آموزان نیز به دلیل هوش زیاد نمی توانند مطالب را که با الزام گویی به او تحمیل می شود و هم چنین به خاطر اینکه پیوند مستقیمی با واقعیت نمی خورد، آن را بپذیرد. در نتیجه از تحصیل باز می مانند. نشان به آن نشان که گاه در یک تعمیرگاه، تعمیرکاری بسیار باهوش می بینیم و در دانشگاه برعکس. ۵ـ غالب بودن نظام تک فرهنگی و مونیستی در مدارس و عدم وجود دیالوگ و گفتمان متکثر واقعی، میان دانش آموزان، معلمان و مسئولان و مدیرمدرسه.۶ـ فشار بیش از حد روحی روی دانش آموزان که در موارد متعدد با خودکشی، ایجاد مشکلات روانی و الزام مراجعه به روانشناس همراه بوده، علاقه به علم را در دانش آموزان می کشد چرا که آرزو می کنند زمانی برسد که دیگر درس نخوانند.
بخش پایانی به ارایه ی راهکار اختصاص داشت که گفتگو در این رابطه ادامه پیدا کرد که رأس مطالب اشاره شده از این قرار است: ۱ـ تعامل و تساهل با دنیاـ رفت و آمد فکری علاوه بر رفت وآمد فیزیکی .۲ـ جدا کردن غرب علمی از غرب سیاسی.۳ـ ایجاد و رشد تشکل های مردمی و صنفی قوی در زمینه آموزش ۴ـ کاهش مواد خام درسی و توجه بیشتر به آموزش عملی و مفهوم پرورش و هم چنین قرار دادن درس و کتابی درباره ی فرهنگ انسانی.
علاوه بر این موارد، اسماعیل حسام مقدم با زاویه دید کمی متفاوت تر، راهکار اساسی این موضوع را ایجاد، تقویت و توسعه نهاد های آموزشی غیر متمرکز غیردولتی همچون رخداد نو[موسسه آموزشی غیر دولتی در تهران] به طور موازی با آموزش و پرورش دانست. در پایان ارائه دهندگان موضوع این نشست، ضمن اشاره به همکاری پاپری با ایشان از وی تشکر کردند.
در حاشیه ی این نشست تعدادی از حاضران، تجربه های زیسته ی خود را در نظام آموزشی ایران روایت کردند که مورد استقبال حاضران واقع شد.
سه شنبه آینده ۹ مهرماه نیز نشست هامون با موضوع نقد و بررسی فضای شبکه اجتماعی مجازی، فیس بوک در جامعه ایرانی برگزار می شود.
قابل ذکر است نشست های پاییزه و زمستانه ی نشست های عصرانه از هفته ی آینده راس ساعت ۱۷ برگزار می شود. حضور همه ی علاقمندان در این سلسه جلسات آزاد می باشد.

فصلنــــامـــه ارغنــــون هامـــون (فروش اینترنتی)

ماهنـــــامـــــه نــامـــه هـامـــــون (فروش اینترنتی)

دوهـفتـــــــه نــامـه آوای هـــــامــــون (فروش اینترنتی)

انتـــــشــــــــارات هــــامـــــــون نـــــو (فروش اینترنتی)

نشستن در لژ مخصوص غول‌های ادبی؛ درباب منوچهر آتشی

درباره استاد غلامعباس توسلی؛ حافظه زنده جامعه شناسی

توسلی در سه بزنگاه تاریخی؛ یادداشتی از حمیدرضا جلائی‌پور

آکادمیسین مردم‌مدار؛ یادداشتی از حسین سراج زاده

گزارشي از دوازدهمين نشست عصرانه ي «هامون »

اخبار مرتبط