تولد گردشگری رویداد بر محور «موسیقی» و «فرهنگ» در بوشهر؛
فستیوال کوچه، برگ برنده بوشهر در گردشگری است
الهام بهروزی
فستیوال کوچه (کالچر) رویدادی است که با ایجاد همدلی و هم‌سازی اقوام ایرانی در بندر کهن بوشهر، می‌کوشد فرهنگ اصیل و هنر جاندار نواحی ایران را بازاحیا و به فرصتی برای بازآفرینی میراث فرهنگی ارزشمند و هویت‌ساز این سرزمین متمدن تبدیل کند. چنانچه این جشنواره در سه دوره‌ای که برگزار شده، کوشیده پرتره روشنی از فرهنگ موسیقایی و اشتراکات موسیقی جنوب با موسیقی دیگر اقوام را به نمایش بگذارد و از ژرفنا و غنای این هنر دیرینه و اصیل که در تار و پود زندگی مردمان بوشهر ریشه‌ای محکم دوانده، پرده بردارد.
رویدادی که حاصل یک دورهمی اندیش‌ورزانه و متکی بر خرد جمعی و دانش نخبگی است، امروز به برگ برنده بوشهر در صنعت گردشگری درآمده تا جایی که تا نامی از بوشهر آورده می‌شود، بلافاصله نام «فستیوال موسیقی کوچه» بر زبان‌ها روان می‌شود! این نشان می‌دهد که این جشنواره به برندی برای معرفی بوشهر درآمده است تا پیش از هر زمان و برنامه‌ای، گردشگران حتی گردشگران خارجی را به بوشهر فرابخواند و برشی از تاریخ و هنر و فرهنگ جنوب و در آمیختگی آن را با هنر جغرافیاهای دور و نزدیک پیش روی آن‌ها بگذارد.
همین ماهیت و محتوای معنادار موجب شده که فستیوال کوچه سرآغازی برای گردشگری رویداد در بوشهر باشد؛ سرآغازی که با همه اماها و اگرها، بوشهر را به برندی در گردشگری فرهنگی ایران درآورده است. البته این رویداد که در بطن جغرافیای موسیقی‌خیز بوشهر آفریده شده، محصور و محدود به این جغرافیا نمانده و بخش‌ها و شاخه‌های آن تحت عناوین مختلف نظیر «کالچر»، «بندراتی» و «جزیرتی» در کشورهای هند و امارت متحده عربی (دوبی) و دیگر نقاط ایران نظیر چابهار و کیش و هندورابی جان گرفت تا ضمن بازنمایی موسیقی بوشهری در سرزمین‌ها و شهرهای دیگر، نوای «صلح و همدلی و مهربانی» را در گوشه‌هایی از جهانی که بخش‌هایی از پیکره‌اش از زخم جنگ میسوزد، بپراکند.
از این‌رو، فستیوال کوچه یک رویداد ساده و دم‌دستی نیست؛ بلکه جشنی بزرگ است که با زبان موسیقی و آیین‌ها و سنت‌های دیرینه می‌کوشد زیبایی و صلح را در جهان خود بیافریند. این رویداد سال ۱۴۰۲ درست پیش از برگزاری سومین دوره خود، در تقویم گردشگری ایران ثبت شد تا این بار به‌عنوان اتفاقی شناسنامه‌دار مصمم‌تر به بازنمایی هویت موسیقایی و فرهنگی جنوب و ایران همت بورزد و بدین‌طریق مسیر را برای همدلی و هم‌نوایی موسیقی بومی و ملی هموارتر کند و پس از آن برای یافتن صداهای مشترک موسیقایی و فرهنگی ایران با هنر و فرهنگ جهان گام بردارد.
فستیوال کوچه در دوره اول منطبق بر هنر موسیقی نواحی بود اما در دوره‌های بعد شاخ و برگ بیشتری گرفت و به فرهنگ و خرده‌فرهنگ‌های بومی و آیینی و زیرشاخه‌های گردشگری گرایش پیدا کرد و بدین‌شکل به بستری برای تولد گردشگری رویداد در جنوب ایران درآمد و این‌گونه شد که بوشهر به مقصدی خواستنی برای گردشگران به‌ویژه گردشگران فرهنگی تبدیل شد. هرچند در برهه‌ای کرونا جریان این رویداد را مختل کرد اما با کنترل این ویروس و بازگشت جهان به زندگی روتین و عادی، این رویداد سال ۱۴۰۲ با قوت و قدرت بیشتری بازگشت و در ژانرهای مختلف گردشگری نظیر گردشگری موسیقی، گردشگری خوراک، گردشگری میراث و گردشگری ادبی نقش بست.
این رویداد این بار مقهور فضای کوچه حاج‌رئیس نشد، بلکه در کوچهِ کوچه بافت تاریخی و کافه‌هایش، میدان تعزیه هلیله و عمارت‌های باشکوه بافت تاریخی بوشهر یعنی حاج‌رئیس، ژرمانیسکا، هاجر بانو و… جاری شد و شور آفرید. بوی خوش آن را می‌شد در غذاهای جورواجور بوشهری در سینی‌های رنگارنگ سحروک استشمام کرد و در رنگ و شمایل پنج‌دری‌ها و ارسی‌ها و شناشیرهای رو به دریا و هوای معتدل بهاری به نظاره نشست و ساعت‌ها مبهوت شنیدن صحبت‌های مردمانی شد که به اندازه یک قرن و شاید بیشتر حرف برای گفتن داشتند؛ حرف‌هایی که آنقدر جذاب و شنیدنی بودند که انگار آن‌ها را روزی زندگی کرده‌ای.
به عقیده بسیاری از کارشناسان گردشگری، فستیوال کوچه، به فضایی مبدل شده تا زیبایی آنِ بوشهر بیش از هر زمانی بازنمایی شود به گردشگرانی که به بهانه این رویداد، روانه این بندر کهن تاریخی شده‌اند که در «مهرورزی»، «مقاومت» و «مدارا» سرآمد هستند. آنِ این شهر، مردمان خونگرم و مهمان‌نوازش است که به موسیقی و خوراک و فرهنگ جنوب اعتبار بخشیده‌اند. مردمانی که بی‌شک یکی از ارکان اصلی این جشنواره هستند.
از همین روی، این رویداد با همدلی و هم‌یاری مردمان بوشهر امروز جانبخش گردشگری رویداد شده تا ابعاد زیباشناختی این شهر تاریخی را با روایتی سیال و روح‌افزا و موسیقی‌وار به جویندگان مهر و صلح ژرف‌تر بنمایاند. بنابراین اگر ادعا شود که فستوال کوچه در ۴ سال اخیر سهم بسزایی در جذب گردشگر به بوشهر داشته، ادعای پوچ و بی‌اساسی نیست؛ چراکه این رویداد با توجه به ساختار فرهنگی و بافتار اجتماعی جامعه ایرانی و سنتی جنوب شکل گرفته است و با استفاده از ظرفیت هنری این منطقه، توانسته برای گردشگر داخلی و خارجی محتواسازی کند؛ محتوایی که بر تاریخ، فرهنگ و هنر و نمایه‌های فرهنگی جغرافیای جنوب استوار شده و رویارویی با آن جذاب است.
بدیهی است در این رویداد که از مرز گردشگری موسیقی و خوراک فراتر رفته و به جشنواره‌ای معتبر و ملی و حتی فراملی درآمده است، با توجه به نگاه جدی‌اش به مقوله نیازهای درون‌نسلی و بین نسلی و ارکان توسعه به جوانه زدن گردشگری رویداد در استان بوشهر منجر شده است. گردشگری که به خود خودی به افزایش اشتغال، بازنمایی جامعه محلی و محبوبیت بافت تاریخی و فرهنگ جنوب و جذب گردشگران داخلی و خارجی کمک شایانی کرده است. به عقیده برخی از کارشناسان گردشگری، در فستیوال کوچه سه گروه ذی‌نفع، یعنی مردم محلی، گردشگران و سازمان‌دهندگان رویداد در پنج بعد فیزیکی، اقتصادی، اجتماعی، فرهنگی و توسعه فردی با برساختن رویدادی معتبر به گردشگری رویداد در این استان معنا داده‌اند.
بی‌شک تداوم و برپایی این رویداد در شرایطی که بوشهر در نوروز ۱۴۰۴ به نسبت سال‌های گذشته در جذب گردشگران و مسافران نوروزی ناکام ماند، می‌تواند فرصتی برای جان بخشیدن به گردشگری استان، آن هم گردشگری پایدار باشد؛ چراکه این رویداد به خوبی توانسته با استفاده از مولفه‌های استاندارد گردشگری، به جذب گردشگر به شهر بوشهر کمک شایانی کند. خوشبختانه در همین روزهایی که زمزمه برپایی چهارمین دوره این فستیوال در شبکه‌ها و فضای مجازی پیچیده است، به صورت خودجوش در نقاط مختلف کشور تورهای مستقلی به نام «فستیوال کوچه» شکل گرفته است، در حالی که هنوز تاریخ قطعی این رویداد مشخص نشده است!
همین اتفاق بیانگر این است که کوچه به‌مانند رویدادهای معتبر بین‌المللی مثل جام جهانی فوتبال، المپیک یا جشنواره رنگ‌های هند یا فستیوال‌های جهانی فیلم که با تبلیغات و هزینه‌های هنگفتی برگزار می‌شوند و شمار قابل توجهی گردشگر را به مکان محل برگزاری خود می‌کشانند، توانسته با تبلیغات، امکانات و بودجه کمتر نگاه بسیاری از گردشگران را در ایران و خارج از آن به سمت بوشهر بکشاند.
بنابراین اغراق نیست که اگر ادعا شود این فستیوال به زودی نقش شگرفی را در جهانی شدن گردشگری بوشهر ایفا خواهد کرد البته اگر دلواپسی‌ها و دگم‌اندیشی‌ها این بار مانع‌تراشی نکنند و به جای قرار گرفتن در برابر آن، با حمایت و همکاری لازم، فضا را برای اجرای این رویداد بزرگ فرهنگی هنری در بوشهر فراهم کنند. قطعا این رویداد نه تنها به رشد گردشگری این استان کمک خواهد کرد، بلکه در چارچوب بخش‌های هدفمند و از پیش‌تعریف‌شده، می‌تواند به شکل مطلوبی به انعکاس چهره فرهنگی جنوب و ایران و همدلی‌های هنرمندانه و موسیقی‌وار اقوام ایرانی بپردازد و زیست و فرهنگ غذایی و تاریخ مردمان بوشهر و آیین‌ها و سنت‌های آنان را به صورت نمادین و مبتنی بر ساختار اصیلی که دارند، به گردشگران حاضر در این رویداد بشناساند.