تغییرات آب و هوایی، گرمایش زمین، دموکراسی متعهد
اسماعیل حسام مقدم
کتاب سیاست‌های مقابله با تغییرات آب و هوا / نوشته آنتونی گیدنز / ترجمه شعبان محمدی و صادق صالحی / انتشارات آگاه – ۱۳۹۴
کتاب سیاست‌های مقابله با تغییرات آب و هوا، اثر آنتونی گیدنز، یکی از برجسته‌ترین جامعه‌شناسان معاصر، یک کتاب جامع و دقیق درباره یکی از مهم‌ترین چالش‌های قرن بیست و یکم است. این کتاب در سال ۲۰۱۱ به چاپ رسیده و در سال ۱۳۹۴ توسط صادق صالحی و شعبان محمدی به فارسی ترجمه شده است. این کتاب به بررسی علل، پیامدها و راه‌حل‌های موجود و ممکن برای مقابله با گرمایش سیاره زمین و تغییرات اقلیمی می‌پردازد.
گیدنز در این کتاب از دیدگاه جامعه‌شناختی و سیاسی به موضوع تغییرات آب و هوا نگاه می‌کند و نشان می‌دهد که چگونه این پدیده نه تنها یک مسئله علمی و فنی است، بلکه یک مسئله اجتماعی و فرهنگی نیز هست. او می‌گوید که تغییرات آب و هوا ناشی از فعالیت‌های انسانی است و بر زندگی میلیاردها نفر از انسان‌ها و حیوانات تاثیر می‌گذارد. او همچنین می‌گوید که برای مقابله با این چالش، نیاز به تغییرات عمیق و جذری در سیستم‌های اقتصادی، سیاسی، اجتماعی و فرهنگی داریم.
گیدنز در این کتاب راه‌حل‌هایی را برای کاهش انتشار گازهای گلخانه‌ای و تطبیق با تغییرات اقلیمی ارائه می‌کند. او می‌گوید که برای حل این مسئله، نیاز به همکاری و تعامل بین تمام کشورها و گروه‌های مردمی داریم. او همچنین می‌گوید که برای ایجاد تغییرات مورد نیاز، نیاز به ایجاد یک سیاست جهانی و یک اخلاق جهانی داریم. او معتقد است که برای رسیدن به این هدف، نیاز به توسعه و ترویج فناوری‌های پاک و پایدار، اصلاح ساختارهای اقتصادی و اجتماعی، افزایش آگاهی و مسئولیت‌پذیری مردم و تقویت نهادهای دموکراتیک و مشارکتی داریم.
گیدنز ابتدا مفهوم «تناقض گیدنز» را تعریف می‌کند: «این تناقض می‌گوید از آن‌جا که خطرات گرمایش زمین در جریان زندگی روزمره ملموس، فوری و مشهود نیست، ممکن است بسیاری از افراد دست روی دست بگذارند و هیچ کار خاصی درباره آن انجام ندهند.» (ص. ۲۴) این همان نادیده گرفتن آینده یا تنزیل کردن آینده است. او راه‌حل تناقض گیدنز را در ترکیب نوینی از نقش دولت، بازار و جامعه مدنی جست‌وجو می‌کند.
این کتاب درباره‌ی کابوس‌ها، فاجعه‌ها و رویاها است. همچنین در مورد امور جاری و روزمره‌ای است که به زندگی ما تداوم و معنا می‌بخشد. کتاب پیش رو در مورد گرمایش سیاره‌ی ماست. اگر این پدیده عنان‌گسیخته پیش رود، تهدیدی جدی برای تمدن ما ایجاد می‌کند. این تغییراتی که ما در اقلیم جهان ایجاد می‌کنیم، باعث می‌شود آب و هوا به طور فزاینده حاد و آشفته گردد و مناطق وسیعی از جهان در معرض خشکسالی قرار گیرد و سرانجام غیرقابل سکونت شود. … این کتاب کندوکاوی طولانی درباره‌ی یک پرسش است. چرا اکثر مردم، درغالب مواقع، چنان عمل می‌کنند که انگار می‌توان این مشکل بزرگ را نادیده گرفتی … انتشار گازهای گلخانه‌ای از سوی صنایع مدرن، باعث می‌شود اقلیم زمین گرم تر شود که می‌تواند نتایج مخربی برای آینده به همراه داشته باشد. با این حال، اکثریت مردم برای تغییر عادات روزانه‌ای که منبع خطراتی است که تغییرات اقلیم برای ما دارد، کار ناچیزی انجام می‌دهند و یا اصلا هیچ کاری نمی‌کنند. (از مقدمه‌ی نویسنده)
آنتونی گیدنز، زاده ۱۸ ژانویه ۱۹۳۸، جامعه شناس و نویسنده انگلیسی است.گیدنز در لندن به دنیا آمد و بزرگ شد. او مدرک خود در جامعه شناسی و روانشناسی را در سال ۱۹۵۹ از دانشگاه هال گرفت و پس از آن، در دانشکده اقتصاد دانشگاه لندن حضور یافت. گیدنز در سال ۱۹۶۱، به تدریس روانشناسی اجتماعی در دانشگاه لستر روی آورد.
کتاب پیش رو در مورد گرمایش سیارۀ ماست. اگر این پدیده، عنان گسیخته، پیش رود، تهدیدی جدی برای تمدن ما ایجاد می‌کند. این تغییراتی که ما در اقلیم جهان ایجاد می‌کنیم، باعث می‌شود آب و هوا به طور فزاینده حاد و آشفته شود و مناطق وسیعی از جهان در معرض خشکسالی قرار گیرد و سرانجام غیر قابل سکونت شود. … این کتاب کندوکاوی طولانی دربارۀ یک پرسش است. چرا اکثر مردم، درغالب مواقع، چنان عمل می‌کنند که انگار می‌توان این مشکل بزرگ را نادیده گرفت؟ … انتشار گازهای گلخانه‌ای از سوی صنایع مدرن، باعث می‌شود که اقلیم زمین گرم‌تر شود که می‌تواند نتایج مخربی برای آینده به همراه داشته باشد. با این حال، اکثر مردم برای تغییر عادات روزانه‌ای که باعث تغییرات اقلیم می‌شود و خطرهایی برای ما دارد، کار ناچیزی انجام می‌دهند و یا اصلا هیچ کاری نمی‌کنند.
کتاب سیاست‌های مقابله با تغییرات آب و هوا شامل ۹ فصل است:
فصل اول: تغییرات آب و هوا؛ خطر و مخاطره
فصل دوم: اتمام انرژی و ازکار افتادن ماشین؟
فصل سوم: جنبش طرفداران محیط زیست و بعد از آن
فصل چهارم: پیشینه بررسی تا امروز
فصل پنجم: بازگشت به برنامه ریزی
فصل ششم: فنآوری‌ها و مالیات‌ها
فصل هفتم: سیاست‌های انطباق
فصل هشتم: مذاکرات بین المللی؛ اتحادیه اروپا و بازار کربن
فصل نهم: ژئوپولتیک تغییرات آب و هوا
دولت تضمین‌گر (Ensuring state) ؛ کلیدی‌ترین مفهوم نویسنده است: «دولت مسئول کنترل اهداف عمومی» (ص. ۱۱۳) که «به تصمیم‌های سختی که باید اتخاذ گردد» (ص. ۱۱۵) توجه دارد. این دولتی است که از سیاست‌های حزبی فراتر می‌رود و پاسخ به تغییرات آب و هوا را در چارچوب نگرش چپ-راست نمی‌نگرد. (ص. ۱۱۶) گیدنز نُه ویژگی برای این دولت برمی‌شمرد:
۱_دولت باید به ما کمک کند تا به آینده بیندیشیم.
۲_دولت باید مخاطرات آب و هوا را در متن مخاطرات دیگری که جوامع معاصر با آن‌ها مواجه می‌شوند مدیریت کند.
۳_دولت باید هم‌گرایی اقتصادی و سیاسی را در مقام مهم‌ترین نیروهای مؤثر بر سیاست انرژی و تغییرات آب و هوا بهبود ببخشد.
۴_دولت باید برای نهادینه کردن اصل «آلوده‌کننده هزینه را می‌پردازد» در بازار دخالت کند.
۵_دولت باید با منابع اقتصادی‌ای که مانع ابتکارات در مسأله تغییرات آب و هوا می‌شوند برخورد کند.
۶_دولت باید موضوع تغییرات آب و هوا را در صدر برنامه سیاسی خود قرار دهد.
۷_باید چارچوب مالی و اقتصادی مناسبی برای حرکت در جهت اقتصاد کم‌کربن شکل گیرد.
۸_دولت باید برای سازگاری با پی‌آمدهای تغییرات آب و هوا آماده شود.
۹_باید جنبه‌های محلی، منطقه‌ای، ملی و بین‌المللی سیاست مواجهه با تغییرات آب و هوا با هم هماهنگ شود. (صص. ۱۴۵-۱۴۱)