سیاست زمین، گفتمان، محیط زیست گرایی
اسماعیل حسام مقدم
کتاب سیاست زمین (گفتمان های محیط زیستی) / نوشته جان اس درایزک / ترجمه مهدی رفعتی پناه مهرآبادی / انتشارات شیرازه – ۱۴۰۲
کتاب سیاست زمین(گفتمان های محیط زیستی)، اثر جان اس درایزک، با ترجمه مهدی رفعتی پناه مهرآبادی، در بازار نشر ایران، توزیع شده است. این محصول در سال ۱۴۰۲ توسط انتشارات شیرازه کتاب ما به چاپ رسیده است. این محصول به تیراژ ۵۵۰ جلد، در قطع و اندازه‌ی رقعی منتشر شده است.
جایگاه نازل طبیعت نزد بنیانگذاران لیبرالیسم و سوسیالیسم که حاصل تعهد آنها به نظام تولید صنعتی بود هم یکی از دلایل عجز پیروان این دو مکتب است در ارائه راه‌حل‌هایی برای جلوگیری از لطمات وارده به محیط‌زیست و هم منشاء اصرار محیط‌زیست‌گرایان در حفظ فاصله با آنها همچون پیش‌شرطی برای درانداختن طرح‌هایی برای حفاظت از محیط‌زیست. روشن است که تلاش برای حفظ این فاصله، به فقدان کلان‌گفتمانی نزد محیط‌زیست‌گرایان و به عدم تدوین و تبیین ساختارهایی انجامیده‌است که مستعدّ جایگزینی ساختارهای موجود باشند. امری که برخی آن را کاستی به‌شمار می‌آورند و برخی دیگر در آن، منشاء قدرت و توان بالقوه تأثیرگذاری این گروه‌ها به‌دلیل پرهیز از تام‌گرایی‌ای به‌شمار می‌آورند که در ادعاهای جهانشمول دو مکتب نامبرده مستتر است. علیرغم عمر کوتاه محیط‌زیست‌گرایی و عدم ارائه یک طرح جایگزین، محیط‌زیست‌گرایان مختلفی که در این کتاب از طریق گفتمان‌های‌شان مورد تجزیه و تحلیل و ارزیابی قرار گرفته‌اند، هم در ایجاد حساسیت و افزایش چشمگیر آگاهی عمومی نسبت به موضوعات مورد توجه خود موفق بوده‌اند و هم در وادار کردن نیروها و نهادهای سیاسی و اقتصادی به تلاش برای تغییر سیاستگذاری‌های زیانبارشان در این زمینه‌ها. موفقیتی که خود می‌تواند از برآمدن الگوهای بدیع و به‌روز سیاست‌ورزی مردمی حکایت کند.
جان اس درایزکجان اس. دریزک (زاده ۲۳ ژوئن ۱۹۵۳) یک استاد در مرکز دموکراسی مشورتی و حکومت جهانی در موسسه مدیریت و تحلیل سیاست دانشگاه کانبرا است.درازک دارای مدرک لیسانس است. (افتخارات) در اقتصاد و سیاست از دانشگاه لنکستر (۱۹۷۴)، کارشناسی ارشد در سیاست از دانشگاه استراتسلید (۱۹۷۶) و دکتری در دولت و سیاست از دانشگاه مریلند (۱۹۸۰).
سیاست زمین: گفتمان‌های زیست‌محیطی، ویرایش سوم، با بررسی روش‌هایی که مردم از آن زبان برای بحث در مورد مسائل زیست‌محیطی استفاده می‌کنند، مقدمه‌ای در دسترس برای سیاست‌های زیست‌محیطی ارائه می‌کند. محقق برجسته جان اس. دریزک رویکردهای مختلفی را که در سه دهه گذشته بر این حوزه تسلط داشته اند – رویکردهایی که احتمالاً در آینده نیز تأثیرگذار خواهند بود – از جمله بقا گرایی، حل مشکلات زیست محیطی، پایداری و رادیکالیسم سبز را تحلیل می کند. دریژک تاریخچه، تأثیر متقابل و تأثیر این دیدگاه‌ها را بررسی و ارزیابی می‌کند و با درخواست دموکراسی زیست‌محیطی به پایان می‌رسد. سبک نوشتاری جذاب و مواد مفید جعبه ای این موضوع پیچیده را برای دانش آموزان قابل درک تر می کند.
کتاب سیاست زمین (گفتمان های محیط زیستی) اثر جان اس درایزک دارای چهار فصل و یک پیش‌گفتار است. در این کتاب، نویسنده به بررسی رویکردهای مختلف در مورد مسائل زیست محیطی می‌پردازد و نشان می‌دهد که چگونه گفتمان‌های محیط زیستی از دیدگاه‌های سیاسی، اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی متفاوتی تشکیل شده‌اند و چه تأثیراتی بر روی عملکرد و سیاست‌گذاری در زمینه زیست محیطی دارند. در ادامه، خلاصه‌ای از فصل‌های این کتاب را می‌توانید بخوانید:
– پیش‌گفتار: در این بخش، نویسنده هدف و روش کتاب را معرفی می‌کند و می‌گوید که این کتاب یک تلاش برای تحلیل گفتمان‌های محیط زیستی از منظر فلسفی و انتقادی است. او می‌گوید که این کتاب بر اساس دو فرضیه اصلی نوشته شده است: اول اینکه گفتمان‌های محیط زیستی نه تنها بیانگر دیدگاه‌های مختلف در مورد طبیعت و انسان هستند، بلکه بر روی رفتار و تصمیم‌گیری انسان در مورد طبیعت تأثیر می‌گذارند. دوم اینکه گفتمان‌های محیط زیستی نه تنها بر اساس دانش و تجربه علمی شکل گرفته‌اند، بلکه بر اساس ارزش‌ها و ایدئولوژی‌های سیاسی، اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی نیز تأثیر پذیرفته‌اند. نویسنده می‌گوید که این کتاب سعی می‌کند با استفاده از نظریه‌های فلسفی و انتقادی، گفتمان‌های محیط زیستی را تحلیل کند و به نقد و ارزیابی آنها بپردازد.
– فصل اول: گفتمان‌های محیط زیستی: در این فصل، نویسنده مفهوم گفتمان را تعریف می‌کند و می‌گوید که گفتمان یک سیستم معنایی است که بر اساس قواعد و نظم‌های خاصی، معنا و مفهوم را به عناصر زبانی می‌دهد. او می‌گوید که گفتمان‌ها نه تنها بیانگر واقعیت هستند، بلکه خود بر روی واقعیت تأثیر می‌گذارند و آن را شکل می‌دهند. او می‌گوید که گفتمان‌های محیط زیستی گفتمان‌هایی هستند که به بررسی رابطه انسان و طبیعت می‌پردازند و بر روی عملکرد و سیاست‌گذاری در زمینه زیست محیطی تأثیر می‌گذارند. او می‌گوید که گفتمان‌های محیط زیستی از دیدگاه‌های مختلفی تشکیل شده‌اند که می‌توان آنها را به چهار دسته اصلی تقسیم کرد: گفتمان‌های سیاسی، گفتمان‌های اقتصادی، گفتمان‌های اجتماعی و گفتمان‌های فرهنگی. او می‌گوید که این گفتمان‌ها با هم در تعامل و تضاد هستند و بر روی یکدیگر تأثیر می‌گذارند. او می‌گوید که این کتاب سعی می‌کند با استفاده از نظریه‌های فلسفی و انتقادی، گفتمان‌های محیط زیستی را تحلیل کند و به نقد و ارزیابی آنها بپردازد.
– فصل دوم: گفتمان‌های سیاسی: در این فصل، نویسنده به بررسی گفتمان‌های سیاسی در مورد مسائل زیست محیطی می‌پردازد و می‌گوید که این گفتمان‌ها بر اساس ارزش‌ها و ایدئولوژی‌های سیاسی شکل گرفته‌اند و بر روی سیاست‌گذاری در زمینه زیست محیطی تأثیر می‌گذارند. او می‌گوید که این گفتمان‌ها را می‌توان به دو دسته اصلی تقسیم کرد: گفتمان‌های سنتی و گفتمان‌های جدید. گفتمان‌های سنتی گفتمان‌هایی هستند که بر اساس نظام‌های سیاسی موجود مانند لیبرالیسم، کمونیسم، فاشیسم و ناسیونالیسم شکل گرفته‌اند و معمولاً به مسائل زیست محیطی به عنوان مسائل فرعی و ثانویه نگاه می‌کنند. گفتمان‌های جدید گفتمان‌هایی هستند که بر اساس جنبش‌های زیست محیطی مختلف مانند سبزگرایی، اکوسوسیالیسم، اکوفمینیسم، اکوانارشیسم و اکوکمونیسم شکل گرفته‌اند.
– فصل سوم: گفتمان‌های اقتصادی: در این فصل، نویسنده به بررسی گفتمان‌های اقتصادی در مورد مسائل زیست محیطی می‌پردازد و می‌گوید که این گفتمان‌ها بر اساس نظریه‌ها و مدل‌های اقتصادی شکل گرفته‌اند و بر روی سیاست‌گذاری در زمینه زیست محیطی تأثیر می‌گذارند. او می‌گوید که این گفتمان‌ها را می‌توان به دو دسته اصلی تقسیم کرد: گفتمان‌های نئوکلاسیک و گفتمان‌های اکولوژیک. گفتمان‌های نئوکلاسیک گفتمان‌هایی هستند که بر اساس نظریه‌های اقتصاد نئوکلاسیک مانند اقتصاد رفاه، اقتصاد توسعه و اقتصاد توسعه پایدار شکل گرفته‌اند و معمولاً به مسائل زیست محیطی به عنوان مسائل بازار و ناکارآمدی نگاه می‌کنند. این گفتمان‌ها معتقدند که با استفاده از ابزارهای اقتصادی مانند قیمت‌گذاری، تحریم، تشویق، بازار مجوزها و نوآوری‌های فناورانه، می‌توان مشکلات زیست محیطی را حل کرد و به توسعه پایدار برسید. گفتمان‌های اکولوژیک گفتمان‌هایی هستند که بر اساس نظریه‌های اقتصاد اکولوژیک مانند اقتصاد انرژی، اقتصاد زیست‌بومی و اقتصاد انتروپی شکل گرفته‌اند و معمولاً به مسائل زیست محیطی به عنوان مسائل سیستمی و انرژی نگاه می‌کنند. این گفتمان‌ها معتقدند که با استفاده از اصول زیست‌بومی مانند تعادل، تنوع، انطباق و اندازه‌گیری، می‌توان مشکلات زیست محیطی را حل کرد و به توسعه اکولوژیک برسید.
– فصل چهارم: گفتمان‌های اجتماعی و فرهنگی: در این فصل، نویسنده به بررسی گفتمان‌های اجتماعی و فرهنگی در مورد مسائل زیست محیطی می‌پردازد و می‌گوید که این گفتمان‌ها بر اساس نظریه‌ها و رویکردهای اجتماعی و فرهنگی شکل گرفته‌اند و بر روی سیاست‌گذاری در زمینه زیست محیطی تأثیر می‌گذارند. او می‌گوید که این گفتمان‌ها را می‌توان به دو دسته اصلی تقسیم کرد: گفتمان‌های انتقادی و گفتمان‌های پست‌مدرن. گفتمان‌های انتقادی گفتمان‌هایی هستند که بر اساس نظریه‌های انتقادی مانند مارکسیسم، فمینیسم، پست‌کلونیالیسم و نظریه‌های اجتماعی شکل گرفته‌اند و معمولاً به مسائل زیست محیطی به عنوان مسائل قدرت، سلطه، تبعیض و عدالت نگاه می‌کنند. این گفتمان‌ها معتقدند که با استفاده از ابزارهای انتقادی مانند تحلیل، نقد و انقلاب، می‌توان مشکلات زیست محیطی را حل کرد و به توسعه اجتماعی برسید. گفتمان‌های پست‌مدرن گفتمان‌هایی هستند که بر اساس نظریه‌های پست‌مدرن مانند نیچه، فوکو، دریدا و لیوتار شکل گرفته‌اند و معمولاً به مسائل زیست محیطی به عنوان مسائل دانش، حقیقت، معنا و هویت نگاه می‌کنند. این گفتمان‌ها معتقدند که با استفاده از ابزارهای پست‌مدرن مانند تفسیر، تنوع، بازی و تفاوت، می‌توان مشکلات زیست محیطی را حل کرد و به توسعه فرهنگی برسید.