متن سخنرانی مرتضی کرمی
در مراسم رونمایی دو کتاب جدید از سیدقاسم یاحسینی
در بسیاری از مناطق کشورمان و از جمله استان بوشهر در گذشته نه چندان دور بین فرزند پسر و دختر تبعیض قائل می شدند. در برخی از مناطق بوشهر فرزند دختر را جزء بچه هایشان به حساب نمی آوردند.در این فضای کوته فکری انتظار نمی رفت که در امر آموزش با پسر و دختر یکسان برخورد شود. تجزیه و تحلیل اینکه چه وقت به طور دقیق آموزش سواد برای دختران در بوشهر باب شده است نیاز به تحقیق وسیعی دارد ولی آنچه از اسناد کتبی و شفاهی برمی آید تا شروع سوادآموزی برای دختران به نحوی که امروز در جوامع شهری و روستایی استان صورت می پذیرد راه درازی طی شده است. اسناد شفاهی نشان می دهد که مانند پسران اولین جایی که در منطقه برای علم آموزی دختران در نظر گرفته شد، مکتب خانه ها بود، با این تفاوت که پسران از هر جایگاه اجتماعی که در جوامع برخوردار بودند می توانستند در مکتب خانه حاضرشوند ولی برای دختران شرایط خاصی وجود داشت که در مرتب اول به جایگاه و وضعیت پدران آنان مربوط می شد فرستادن دختران به مکتب خانه ویژه افراد توانمند بود. پس از طی راه طولانی و گذشت چندین سال از تأسیس مدارس رسمی پسرانه در کشورمان که ممکن بود چند دختر نیز بندرت در آنان مشغول به تحصیل شده باشند مدارس دخترانه تأسیس گردید که اولین نمونه آن در کشور در سال ۱۲۸۹ شمسی پس از تأسیس مدرسه دارالفنون در سال ۱۲۳۰ شمسی در تهران راه اندازی گردید.
در بوشهر نیز به تبع سایر مناطق کشور چنین مدارسی تاسیس شد. بر اساس اسناد و مدرک، ساخت مدرسه شاهدخت در سال ۱۳۰۵ خورشیدی(۱۹۳۵ م) در بوشهر نیز گام بعدی برای راه اندازی مدارس دخترانه بود.در آغاز تأسیس مدرسه دختران در بوشهر به دلیل فقر فرهنگی و مالی از رونق فراوانی برخوردار نبود ولی دو اقدام مناسب باعث رونق دوچندان در این زمینه گردید؛ یکی وجود اندیشه تابناک بانو « شوکت سلامی” به عنوان مدیر مدرسه و اخذ فتوا از مجتهد در بوشهر و دیگری کمک مالی مؤسس خان ارمنی مدیر و مؤسس مدرسه ارمنی در بوشهر بود. از شروع به کار اولین دبستان دخترانه در بندر بوشهر تا آغاز اولین مدرسه در هر یک از مناطق استان بوشهر ۱۰ تا حدود ۶٠ سال زمان برد تا دختران دارای مدرسه مستقل شوند مدارس دخترانه “امید” در برازجان (۱۳۱۲) “زهره” در گناوه (١٣۴١) “ششم بهمن” در دیر ،(١٣۴۵) “سپهر” در خورموج (۱۳۳۳)، دبستان ، “پروین اعتصامی” اهرم (۱۳۳۳) دبستان دخترانه ششم بهمن بندر ریگ(۱۳۴۰)، دبستان دخترانه کنگان (١٣۴١) دبستان دخترانه سعدآباد (١٣۴٨) و برخی دیگر از اولین مدارس دخترانه در شهرستان ها و مناطق استان بوشهر بوده اند.
با وجود انبوه آثاری، که بیش از چندین عنوان کتاب در مورد مدرسه سعادت و همچنین در مورد آموزش و پرورش شهرستان ها و مناطق استان بوشهر وجود دارد علی‌القاعده نباید مطلبی نو و تازه وجود داشته باشد! اما چنین نیست! جای یک مطالعه همچنان خالی بود: کتاب و یا کتبی تاریخی و تحلیلی درباره تاریخ تعلیم و تربیت و پیشگامان آموزش دختران در بوشهر از تاسیس تا… !
سید قاسم یاحسینی این نویسنده پرکار بوشهری پس از حدود چندین سال مطالعه و پژوهش و با انتشار ۲۴ عنوان در حوزه مطالعاتی زنان، با انتشار دو کتاب ارزشمند «آموزش نوین دختران در بوشهر» و”شوکت سلامی پیشگام در آموزش و ژورنالیسم زنان در بوشهر” در سال ۱۴۰۳ ، سرانجام این خلاء مطالعاتی و کمبود تاریخی را پُر و جبران کرد. این دو اثر در قطع رقعی، مستند و پر از سند!
بنابراین آقای سید قاسم یاحسینی از نخستین پژوهندگانی در استان بوشهر است که با نگاهی مستند و تحلیلی روند شکل گیری مدارس دخترانه و چالش های رودروی آن در کتاب آموزش نوین دختران بوشهر و همچنین در کتاب شوکت سلامی… زندگی اولین بانوی مدیر مدرسه دخترانه در استان بوشهر با بازنگری انتقادی و بر اساس اسناد و مدارک نویافته و جدید و تصحیح در خطاهای تاریخی و اشتباهات گذشته به روایت در آورده است. کتب جدید یاحسینی، نخستین آثار است تحلیلی و جامع که به‌طور همه جانبه در مورد روابط اجتماعی حاکم در دو سده واپسین جامعه بوشهر در حوزه مطالعات آموزش زنان، را مورد نظر و بررسی مستند قرار داده است. در این آثار استفاده از اسناد دست اول از جمله نقل قول ها و خاطرات شفاهی،بهره گیری از کتب، منابع و آرشیوهای عمومی و با یک نگاه واقعیت بینانه و مفصل به آموزش دختران در بوشهر را داشته است. با همه دقت و وسواس نویسنده این دو اثر مانا، یاحسینی ویژه در کتاب شوکت سلامی… اعتقاد و اشاره دارد “باز هم ممکن است در پرتو یافت شدن اسناد و یا دسترسی به خاطرات شفاهی متقن، دگر باره نیز دچار تغییر و دگرگونی شود! بار دیگر تکرار می کنم که علم تلاشی تدریجی کند حرکت و توام با نگاه انتقادی است.” این دو اثر بطور شرط مورد استقبال مورخان تاریخ جنبش زنان و فعالان آن قرار خواهد گرفت و چراغی برای مطالعات بعدی فراروی پژوهندگان قرار خواهد گرفت. در پایان جا دارد نقلی از سایت “جهان بانو” در مورد سید قاسم یاحسینی در جایگاه تاریخ بوشهر داشته باشیم.” سید قاسم یاحسینی امروز دقیقا در جایی ایستاده و به تاریخ بوشهر می نگرد که نیازمند این نگاه و رویکرد در تاریخ بوشهر هستیم. دانایی و توانایی او از تاریخ بوشهر بی همتاست که باید او را در ردیف تاریخ نویسان پیشرو و صاحب سبک در ثبت تاریخ گذشتگان بشمار آوریم.”