انتشار کتاب بانوشوکت سلامی؛ پیشتاز آموزش و روزنامه‌نگاری زنان در بوشهر نوشته سیدقاسم یاحسینی توسط انتشارات هامون نو
به گزارش وبسایت هامون ایران؛ تارنمای جامعه مدنی جنوب ایران، کتاب بانوشوکت سلامی؛ پیشتاز آموزش و روزنامه نگاری زنان در بوشهر نوشته سیدقاسم یاحسینی توسط انتشارات هامون نو در پاییز ۱۴۰۳ منتشر گردید.
در این کتاب ۲۶۰ صفحه ای با قطع رقعی، نویسنده به واکاوی زندگی شخصی و حرفه ای بانو شوکت سلامی به عنوان پیشتاز آموزش و روزنامه‌نگاری زنان در بوشهر پرداخته است.
سیدقاسم یاحسینی؛ نویسنده کتاب در بخشی از مقدمه و گزارش کار کتاب اینچنین آورده است:
از اواخر دهۀ شصت شمسی تا امروز، یکی از موضوعاتی که همواره ذهن مرا مشغول داشته و می دارد، شخصیت، زندگی و کارنامۀ بانو شوکت سلامی بوده و هست. دربارۀ زندگی، تکاپوهای فرهنگی و مطبوعاتی این خانم فعّال و پُرانرژی ـ اوایل عهد پهلوی اول تا دهه سی شمسی قرن گذشته ـ پیش از این به طور جسته و گریخته در برخی آثارم، به‌خصوص دو کتاب «صد سال مطبوعات بوشهر رکنی اساسی در روزنامه نگاری ایران»و همچنین «زن بوشهری در جنگ و فرهنگ» مطالبی نوشته و منتشر کرده ام. با این همه، دلم می خواست اثری مستقل و ضمناً با استفاده از اسناد و منابع نویافته، نیز درباره این بانوی کوشا و پرتوان نوشته و منتشر کنم.
مطالب این دو کتاب خوشبختانه مورد استقبال مورخان تاریخ جنبش زنان در ایران، روزنامه نگاران، مقاله نویسان، دانشجویان، برنامه سازان رادیو و تلویزیون، فعّالان جنبش زنان و … قرار گرفت. برخی اصول اخلاقی کار و پژوهش حرفهای را رعایت کردند و به نام و نشان آن دو کتاب و احیاناً نویسندۀ آن اشاره کردند و جمعی نیز، در برخی مقالات برای روزنامه ها، مقالات علمی، برنامه های رادیویی و تلویزیون و حتی رسالۀ دانشگاهی، عین مطالب این دو اثر را کُپی و رونویسی کردند، اما هیچ اشاره ای به نویسندۀ آن نکردند. در مواردی نیز، چندین نفر کل مطالب مرا برای برنامه های رادیویی در داخل و خارج از کشور، رونویسی کردند و در قالب «برنامه تولیدی» برای رادیو جا زدند و کمترین اشاره ای به نخستین فردی که این مطالب را نگاشته است، نکردند؟! خوشحالم که مطالب اندک من، چنین مورد استقبال اهل نظر، محققان، مورخان و برنامه سازان صدا و سیما قرار گرفته است.
کتاب حاضر، ویژگی متفاوت‌تری دارد. در بازنگردی انتقادی، براساس اسناد و مدارک نویافته و جدید و همچنین تحلیل آن داده های خام با مطالب اصلی، متوجۀ برخی خطاهای تاریخی و اشتباهات و در عین حال عجیب خودم در تحقیقات پیشین شدم. متأسفانه این مطالب، عیناً توسط «محققانی» که مطلبی در بارۀ بانو شوکت سلامی نوشتند، بی ذکر مأخذ یا ندرتاً با ذکر منبع، تکرار شده است. اساساً یکی از انگیزه های قوی من در نگارش این اثر جدید و مستقل، جبران و تصحیح آن اشتباهات و خطاهای تاریخی ناخواسته می باشد. بنابراین و قبل از ادامۀ مطلب، صراحتاً اعلام می کنم برخی از مطالب پیشین من مربوط به روایت زندگی شخصی و کارنامۀ آموزشی بانو شوکت سلامی با انتشار این اثر، نسخ و در مواردی حتی باطل اعلام می شود. خاصیت علم، در این جا علم تاریخ و پژوهش های محلی تاریخی، چنین است که هیچ حرف، داده، تحلیل و مطلبی «مطلـق» نیست و همــواره در معرض نقد و نقض می باشد.
رسالۀ مختصر حاضر شامل چهار بخش به هم پیوسته است: در بخش اول به شرح حال و زندگی شخصی بانو شوکت خانم سلامی پرداخته ام. در همین راستا برای نخستین بار اطلاعات جامع و کاملی، از اسناد، کُتُب، منابع و آرشیوهای عمومی، فراچنگ آورده و در این بخش گنجانده ام. از جمله تاریخ دقیق تولد، تاریخ فوت، نام پدر و مادر و… می باشد.
بخش دوم شرح کارنامۀ آموزشی و فرهنگی شوکت سلامی برپایۀ اسناد، خاطرات شفاهی، گزارشها و اسناد مطبوعاتی و منابع کمیاب دیگر می باشد. کوشش شده تا در این بخش، فشرده کارنامۀ این بانوی پرتکاپوی همدانی مقیم بوشهر با دقت و وسواس گردآوری و روایت شود. از جمله مطالب نو در این زمینه، تلاش این «خانم مدیر» برای راه اندازی گروه موسیقی، گروه تأتر و به صحنه کشاندن دختران دانش آموز بوشهری در زمینۀ کنشهای فرهنگی و اجتماعی است. موضوعاتی که تا امروز کمتر به آنها پرداخته شده است.
کل مطالب قبلی من برای چاپ در اثر کنونی، مورد تجدیدنظر، بازبینی انتقادی و بازنویسی قرار گرفته و اطلاعات تاریخی (در چندین مورد خاطرات شفاهی) و تحلیلهای نو و تازهای به آن افزوده شده است. بنابراین بخش اول و دوم کتاب، آخرین و کاملترین نوشتۀ من دربارۀ بانو شوکت سلامی تا امروز است؛ نظراتی که اگر زنده باشم، باز هم ممکن است در پرتو یافت شدن اسناد و یا دسترسی به خاطرات شفاهی متقن، دگرباره نیز دچار تغییر و دگرگونی شود! بار دیگر تکرار می کنم که «علم» تلاشی تدریجی، کُندحرکت و توأم با نگاه انتقادی است. تاریخ علم و فلسفه نشان داده که یک فرد، ممکن است بارها در مورد یک موضوع خاص، نظر و عقیده اش تغییر کند و مانعی نیست و اشکال نیز ندارد. در دنیای فقه و فقاهت و اجتهاد و مجتهدین نیز، این رسمی رایج است که مجتهدی در طول زندگی فقهی و اجتهادی خود، ممکن است یک و حتی چند بار در مورد یک «حکم فقهی واحد» تغییر نظر و رأی بدهد. زمان و مکان و فهم مجتهد، در این تغییر رأی اجتهادی، نقش کلیدی دارد.
بخش سوم یکسره به روزنامۀ «نورافشان» اختصاص دارد که حدود نوزده سال، با اُفت و خیزهای فراوان و چندین سال تعطیلی و حتی توقیف، در سه دوره در بندر بوشهر و در فاصله عصر رضاشاه پهلوی تا حوالی سال ۱۳۲۷ش. منتشر می شده است. با وجود قلّت نسخه های این روزنامه، تلاش شده تا حداکثر استفاده از نسخه های موجود صورت گیرد، هر چند به دلیل فقدان نسخه های بیشتر، به دست دادن تحلیل محتوایی دوره های مختلف این روزنامه چندان آسان نیست. همچنین کوشش شده شخصیت و کارنامه بانو شوکت سلامی با تکاپوهای برخی دیگر از زنان پیشتاز هم روزگارش، چون صدیقه دولت آبادی (اصفهان)، زندخت شیرازی (شیراز) و روشنک نوعدوست (رشت)، در جنوب، مرکز و شمال ایران به شکل تطبیقی مورد توجه و تحلیل قرار گیرد، تا چشم انداز و جایگاه تاریخی خانم بانوشوکت سلامی به خوبی در قد و اندازۀ جنبش زنان روشن و ضمناً سنجش شود.
بخش چهارم ارزیابی کارنامۀ آموزشی و ژورنالیستی خانم شوکت سلامی و سنجش او با چند ژورنالیست هم زمان خودش در شهرهای اصفهان، رشت و شیراز می باشد.
فهرست این کتاب به شرح زیر می باشد:
مقدمه و گزارش کار ۹
بخش اول: دربارۀ زندگی خصوصی و اجتماعی شوکت سلامی
زندگی خصوصی بانو شوکت ۱۱
تحصیل شوکت خانم در نجف اشرف؟! ۲۳
ورود بانو شوکت به بوشهر ۲۷
ماجرای ازدواج شوکت خانم با عباس سلامی ۲۷
درباره عباس سلامی ۲۸
ازدواج مجدد شوکت سلامی ۳۳
و سرانجام مرگ شوکت سلامی ۴۰
درباب «دبستان دخترانۀ شوکت سلامی» ۴۵
بخش دوم: فعالیت آموزشی شوکت سلامی در عصر رضاشاه
آرمان مشروطیت و تلاش برای ایجاد مدارس دخترانه ۵۷
بانوشوکت و یک جدال زنانه؟ ۵۹
شوکت سلامی و تأسیس مدرسۀ شاهدخت در بوشهر ۶۱
خنثیسازی تبلیغات مخالفان ۶۷
شوکت سلامی و تحقق نظریۀ مادری خوب در بوشهر! ۶۸
بازدید یک خبرنگار انگلیسی از دبستان شاهدخت بوشهر ۶۹
تبدیل «دبستان» شاهدخت بوشهر به «دبیرستان» ۷۴
شوکت سلامی و گروه موسیقی دبیرستان شاهدخت بوشهر ۸۰
تئأتر دختران دانشآموز دبیرستان شاهدخت در عصر رضاشاه ۹۴
شوکت سلامی و کانون بانوان و سازمان پرورش افکار در بوشهر ۱۰۰
شوکت سلامی و تکاپوی اجتماعی دختران دبیرستان شاهدخت بوشهر ۱۰۶
کلاس برای سالمندان در دبیرستان شاهدخت بوشهر ۱۱۲
باشگاه هواپیمایی در بوشهر و خانم شوکت سلامی ۱۱۵
بانو شوکت سلامی پیشگام تأسیس کودکستان در بوشهر ۱۱۸
سلوک بانو شوکت سلامی در مدرسۀ شاهدخت بوشهر ۱۲۷
بخش سوم: شوکت سلامی و روزنامۀ نورافشان در بوشهر
شوکت سلامی پایهگذار روزنامهنویسی زنان در بوشهر ۱۳۷
درباب روزنامۀ «نورافشان» در بوشهر ۱۴۳
درباب دورۀ اول روزنامۀ نورافشان ۱۴۶
دورۀ دوم هفتهنامۀ نورافشان ۱۴۷
بانو شوکت و گردانندگان روزنامۀ نورافشان در بوشهر ۱۵۳
دورۀ سوم روزنامۀ نورافشان ۱۵۵
درباب مشی سیاسی و اجتماعی روزنامه نورافشان ۱۶۱
ویژهنامۀ انتقادی نورافشان به مناسبت سفر برادر شاه به بوشهر ۱۷۱
جایگاه تاریخی روزنامۀ نورافشان در تاریخ مطبوعات بوشهر ۱۷۴
درباب تعطیلی روزنامۀ نورفشان ۱۷۸
چند نوشته و مقاله از روزنامه نورافشان بوشهر ۱۷۹
بخش چهارم: سنجش بانو شوکت سلامی
مقایسۀ روزنامههای «زبان زنان» و «نورافشان» ۲۰۷
مقایسۀ روزنامۀ «نورافشان» و مجلۀ «دختران ایران» ۲۱۱
شوکت سلامی فرزند زمانه خود ۲۱۴
شوکت و روشنک؛ جنوب و شمال ایران ۲۲۲
کلیشۀ اسناد و مدارک ۲۳۳
فهرست منابع و مأخذ ۲۴۹