گازهای گلخانه ای، پول داغ، آخرین فرصت تغییر
اسماعیل حسام مقدم
کتاب سرمایه‌داری علیه آب و هوا همه چیز را زیرو رو می کند؛ آخرین فرصت تغییر: سرمایه‌داری در تقابل با شرایط اقلیمی / نوشته نائومی کلاین / ترجمه احمد عزیزی / نشر نی ۱۳۹۹
کتاب سرمایه داری علیه آب و هوا همه چیز را زیرو رو می کند با زیرعنوان آخرین فرصت تغییر: سرمایه‌داری در تقابل با شرایط اقلیمی نوشته نائومی کلاین در سال ۲۰۱۴ می باشد که با ترجمه احمد عزیزی در سال ۱۳۹۹ توسط نشر نی منتشر شده است. نائومی کلاین در این کتاب درباره نبردی حیاتی برای سرنوشت زمین می‌نویسد که در آن یا ما مهار سیاره زمین را از سرمایه‌دارانی که آن را ویران کرده‌اند پس می‌گیریم، یا شاهد از بین‌رفتن آنیم. در این کتاب که به عنوان چهارمین کتاب کلاین محسوب می شود، از نقش سیاست‌های نولیبرال در گرمایش زمین و همچنین، جلوگیری حامیان این سیاست از هر گونه اعمال تغییر در شرایط آب و هوایی سخن می‌گوید. به عقیده‌ی کلاین، خطر گرمایش کره‌ی زمین آن‌چنان جدی و قریب‌الوقوع است که هر گونه اختلاف عقیده و تضارب آرا در برابر آن نقش می‌بازند. علاوه بر این، تغییرات بنیادین سیاست جهانی در واکنش به گرمایش زمین، می‌تواند کارکردهایی فراتر از این هدف اولیه نیز داشته باشد و به ساخت جهانی عادلانه‌تر، با توزیع ثروت و انرژی منصفانه بین کشورها منجر شود و قدرت‌های بزرگ را وادار به پذیرش شرایطی جدید کند.
نظریه اصلی نویسنده در این کتاب این است که سرمایه‌داری باعث افزایش گازهای گلخانه‌ای و تخریب محیط زیست شده است و برای مقابله با تغییرات آب و هوایی نیاز به تغییرات اساسی در ساختار اقتصادی و سیاسی جهان داریم. نویسنده معتقد است که تغییرات آب و هوایی فرصتی است برای ایجاد یک جهان عادلانه‌تر، پایدارتر و دموکراتیک‌تر. نویسنده از نظریه‌های اقتصادی، تاریخی، اجتماعی و فلسفی برای توجیه این نظریه استفاده می‌کند و مثال‌هایی از جنبش‌های مردمی و مبارزاتی را که در سراسر جهان برای محافظت از آب و هوا و محیط زیست انجام می‌شود، مطرح می‌کند. این کتاب یک انتقاد عمیق و جامع از سیستم سرمایه‌داری و یک پیشنهاد امیدوارکننده برای تغییر آن است.
“آخرین فرصت تغییر” با عنوان فرعی “سرمایه داری در تقابل با شرایط اقلیمی” اثری است تحسین شده از “نائومی کلاین” که به طور خلاصه می گوید یا خودمان باید تغییرات بنیادی را بپذیریم یا تغییرات اساسی بر سر جهانی که در آن زندگی می کنیم، خواهد آمد. گزینه ی دیگری موجود نیست. “نائومی کلاین” معتقد است که تغییرات اقلیمی، یک مساله ی پیش پا افتاده نیست که بخواهیم آن را بین پرونده های مالیاتی یا مراقبت های بهداشتی جا بدهیم. “آخرین فرصت تغییر” یک هشدار است که به ما می گوید سیستم اقتصادی را که تا همین حالا نیز ما را در موارد بسیاری ناامید کرده، تغییر دهیم. “نائومی کلاین” با تحقیقات ارزنده ای نشان می دهد که چطور کاهش گازهای گلخانه ای همزمان سبب پر کردن شکاف های نابرابری، باز تعریف دموکراسی و بازسازی اقتصاد از دست رفته می شود. او در این کتاب، استیصال ایدئولوژیک منکران تغییرات اقلیمی، توهم نجات به وسیله مهندسی زمین-زیستی و شکست مذبوحانه بسیاری از ابتکارات جریان های سبز را برملا می کند و نشان می دهد که دقیقا چرا “سرمایه داری در تقابل با شرایط اقلیمی” است و نه تنها بحران اقلیمی را حل و فصل ننموده، که در عوض اوضاع آن را با روش های استخراجی آسیب زننده، وخیم تر کرده است. در “آخرین فرصت تغییر” بیان می شود که نباید به تغییر رابطه ما با طبیعت و یکدیگر، به عنوان یک ریاضت ناخوشایند نگاه شود؛ بلکه باید آن را به عنوان یک هدیه و سرعت دهنده به دگرگون سازی اولویت های مخدوش اقتصادی و فرهنگی، جهت ترمیم زخم های بزرگی که در تاریخ ایجاد شده، در نظر گرفت. “نائومی کلاین” اسنادی از این جنبش الهام بخش که هم اکنون کار خود را آغاز کرده، رونمایی می کند که در آن جوامعی نه تنها از استخراج بیشتر سوخت های فسیلی خودداری می کنند، بلکه در حال شکل دهی به نسل بعدی اقتصادی مبتنی بر بازآفرینی هستند.
در حساب‌وکتاب کربن، که همواره نشانگر خیزش گازهاست، شبهه و دروغی در کار نیست. گازهای گلخانه‌ای هر سال از سال پیش بیشتر تولید می‌شود و میزان گستردگی‌شان هم بیشتر است؛ گازهایی که با حبس گرما برای نسل‌های آتی، جهانی می‌سازند داغ‌تر، سردتر، بارانی‌تر، تشنه‌تر، گرسنه‌تر و خشمگین‌تر! اگر همچنان با چشم‌بستن بر فرایند تصاعد گازها، همین‌جا که هستیم بمانیم و همین راه را ادامه دهیم، تغییر آب‌وهوا همه‌ی دنیای‌مان را زیر و رو خواهد کرد. شهرهای بزرگ‌مان احتمالاً زیر آب خواهند رفت، دریاها تمدن‌های دیرین‌مان را خواهند بلعید، و به احتمال خیلی زیاد فرزندان‌مان بخش‌های عمده‌ای از عمرشان را در جنگ و گریز با توفان‌هایی مهلک و خشکسالی‌های بی‌حدومرز خواهند گذرانید… ایستادن در برابر آینده‌ای این‌چنین تیره و تار، یا دست‌کم کاستن از تاریکی و هراس آن، راه‌هایی نیز دارد. یا باید اجازه دهیم اختلالات اقلیمی همه‌چیز جهان‌مان را در هم بریزد، یا تا آنجا که می‌شود باید همه‌چیز اقتصادمان را برای گریز از چنین تقدیری در هم بریزیم.
این کتاب در سه بخش و ۱۳ فصل به همراه یک مقدمه و یک نتیجه گیری در ۷۰۲ صفحه منتشر شده است. در مقدمه با عنوان همه چیز به طریقی دگرگون می شود؛ به موضوعاتی مانند تکانه مردمی، زمان بندی بسیار بد و ترک انکار می پردازد.
همچنین در بخش یکم با عنوان زمان بندی بد، با پنج فصل با عناوین حق حق است، پول داغ، همگانی و حساب شده، برنامه ریزی و منع، فراسوی استخراج-محوری روبه رو خواهیم بود.
در بخش دوم با عنوان تفکر جادویی، با سه فصل با عناوینی مانند میوه نه ریشه، ناجی بی ناجی، پائین کشیدن فتیله خورشید به ارائه مباحث خود می پردازد.
در بخش سوم کتاب با عنوان کشیدن ماشه به هر قیمت، با پنج فصل روبه رو می شویم که عناوینی مانند بلوکادیا، این خانه را عشق نجات خواهد داد، شما؟باکدام سپاه؟، شراکت در آسمان، حق باز-زایی را برخود دارند.
در بخش نتیجه گیری هم با عنوان سالهای جهش، با محورهایی مانند زمانی فقط بسنده برای ناممکن ها، کار ناتمام آزادسازی و ناگهان، همه روبه رو می شویم.
کتاب حاضر نخستین‌بار با عنوان « آخرین فرصت تغییر: سرمایه‌داری در تقابل با شرایط اقلیمی» با ترجمه‌ی مجید امینی توسط انتشارات لاهیتا در سال ۱۳۹۶ منتشر شده است. کتاب حاضر قبلا با عنوان «همه چیز تغییر خواهد کرد» با ترجمه‌ی فریده چاجی توسط انتشارات در دانش بهمن در سال ۱۳۹۶ فیپا دریافت کرده است.