گفت و گوی دریا و پنجره ها
نشانه شناسی پنجره ها در معماری بندربوشهر
اسماعیل حسام مقدم[۱]
چکیده:
” پرنده پر زد و رفت و کوچک و کوچکتر شد / خال سیاه سپندی و … دیگر هیچ / و هوش پنجره های بندر را به آن سو کشید… ” (منوچهر آتشی)
معماری به مثابه ی زیبایی شناسی امر روزمره، فضا را سرشار از عملکردهای دلالت بخش فرهنگی می کند و از درون این نشانه ها، به سوی صورتبندی فضایی برای زیستن و زندگی ره می پوید. متن معماری درون بافتار فرهنگی هر بوم و اقلیمی، می تواند زبان گویایی برای بیان خود باشد و همچنین می تواند نگاه خیره ای به “دیگری” باشد و از درون این نشانه های متنی زیبایی شناسانه به درون کنش های گفت و گویی پرتاب شویم.
بندربوشهر؛ بافتاری فرهنگی هست که به میانجی معماری با خلیج فارس مفصل بندی شده و پیوندی زیبایی شناسانه را ایجاد نموده که امکان گفت و گو و آمیزش افق های هویتی و تمدنی را مهیا آورده است و خلاقیتی در زیستن را به مردمانش بخشیده تا درون بریکولاژی تمدنی-فرهنگی وارد شده باشند و از این رهگذر معماری به وجهی هستی شناسانه در بافتار فرهنگی مردمان این سرزمین مبدل شده است.
یکی از مولفه های زیبایی شناسانه ی معماری بندر بوشهر؛ پنجره های چوبی و رنگارنگ اش هست، پنجره هایی که هم چون نگاه خیره و نیز زبان روایت، در فرآیند گفت و گوی تمدنی با “دیگری” به اختلاط و تعامل می پردازد و هویتی در آستانه و سیال را به این متن می بخشاند؛ هویتی بازیگوشانه از آمیزش چهل تکه ی نور، باد، شیشه های رنگی، کرکره ها، اشکال خاص پنجره ها، تکه های چوبی پنجره ها، انسان و…
این مقاله درپی نشانه شناسی معماری با تکیه بر زیبایی شناسی دلالت های هویتی پنجره ها در متن معماری بندربوشهر می باشد تا از درون این تفسیر، به ظرفیتهای فرهنگی بندربوشهر در ارتباط مفاهمه ای با دیگر فرهنگها پرداخته شود. این ارتباط بینافرهنگی به زعم این مقاله می تواند به مفصل بندی بین متن “معماری پایدار” و بافتار “توسعه شهری” بپردازد.
واژگان کلیدی: معماری بوشهر، هویت چهل تکه، پنجره، ارتباط بینافرهنگی، دیگری، گفت و گو، نشانه شناسی.
[۱] کارشناس ارشد مطالعات فرهنگی (paradox_hesam@yahoo.com)
مقاله جهت همایش ملی توسعه شهری و معماری پایدار می باشد.