کتاب “مشایخ آل ماحوز در اهرم” توسط انتشارات هامون نو منتشر شد
به گزارش وبسایت هامون ایران؛ تارنمای جامعه مدنی جنوب ایران، کتاب مشایخ آل ماحوز در اهرم توسط انتشارات هامون نو منتشر شد. این کتاب توسط حسن عاشوری؛ فرهنگی بازنشسته و از نویسندگان تنگستانی به نگارش در آمده است.
کتاب مشایخ آل ماحوز در اهرم در ۲۰۰ صفحه و قطع رقعی و با قیمت ۲۰۰ هزارتومان توسط انتشارات هامون نو منتشر شده است.
حسن عاشوری؛ همچنین نویسنده کتبی با عناوین زندگی و مبارزات آیت الله علم الهدی اهرمی (۱۴۰۰) و دلیران شعر تنگستان (۱۴۰۲) می باشد. نویسنده در مقدمه این کتاب اینچنین آورده است:
سرزمین تنگستان ازقدیم بواسطه داشتن خوانین قدرتمند مورد نظرحکام ایالات بوشهروفارس بوده ودرموقعیت های بحرانی وخطرناک ازجمله هجوم بیگانگان به خاک ایران ازخوانین آن دیار طلب کمک و استمداد می نمودند. نقطۀ خان نشین تنگستان شهراهرم بوده که بواسطۀ داشتن خوانین قدرتمند مأمن وملجأء همگان وبه خصوص طوایف مهاجرازسرزمین های دورونزدیک به آنجا بوده است. دلیل دیگر مهاجرت اقوام وطوایف مختلف به اهرم مرکز تنگستان وجود قوت لایموت یعنی خرما وغلّات بوده است. وجود زمینه وعوامل فوق دراهرم تنگستان باعث شد که درگذشته های نسبتاً دور، درسال های قحطی وخشکسالی، هنگام ظلم و جور وبی عدالتی حکّام مناطق دیگر، خاندان وطوایف زیادی ازآن سرزمین ها، به اهرم مهاجرت نمایند ودرآنجا سکنی گزینند.
یکی از این خاندان، آل ماحوز است که به دلیل عناد سرسختانۀ فرقۀ ضالّۀ خوراج با ائمۀ اطهار(ع) و دشمنی بیش ازحدّ این فرقه با علمای شیعه از بحرین به اهرم مهاجرت نموده ودر آنجا سکنی گزیده وماندگار شدند. قابل ذکراست فاصلۀ بحرین تا شهربوشهر۳۱۹ کیلومتروتا شهراهرم ۲۶۴ کیلومتر می باشد. آل ماحوز اهل علم ودانش بودند وعلمای زیادی ازبحرین تا اهرم دردامان خود پرورش داده اند ومنشأ فواید فراوانی برای جامعه شدند. آنها به زبان عربی وفارسی تسلط کامل داشتند. آل ماحوز دارای دو شاخه بحرینی وایرانی است. اگرچه درشاخۀ بحرینی خاندان ماحوزی علمای چیره دستی مانند علی ابن سلیمان ماحوزی بسال ۶۷۵ ق درقرن هفتم صاحب تألیفات فراوان، استاد ومعاصرخواجه نصیرالدین طوسی، سلیمان بن عبدالله ماحوزی متوفی بسال ۱۱۲۱ق صاحب تألیفات فراوان، حاج شیخ یوسف ماحوزی بحرانی معروف به محقق بحرانی یا علامه بحرینی صاحب کتاب مشهور«حدائق الناصره» درفقه اسلامی وشیعی، متوفی به سال ۱۱۸۶ق و…وجود داشته اند ولی چون دراین کتاب به زندگینامۀ شاخۀ ایرانی مشایخ آل ماحوزدراهرم تنگستان پرداخته شده ازنگارش شرح حال بزرگان شاخه بحرینی آل ماحوزخودداری گردیده است.
دربطن طایفۀ ماحوزی دراهرم افراد وخانواده هایی هم هستند که اکنون نام خانوادگی یاشهرت آنها ماحوزی نیست چون قریب صدسال پیش هنگام تعیین نام خانوادگی، به دلایل مختلف مثلاً نوع شغل، اعتقادات و… شهرت وفامیل دیگری برای خود انتخاب کرده اند مانند : ذاکری، آرمین، افسری. اینها جزء خاندان ماحوزی محسوب می شوند چون باماحوزی ها کاملاً عموزاده وفامیل نزدیک هستند ولی هم فامیل نیستند. فامیل های وابسته به خاندان ماحوزی که از نوادگان دختری این طایفه محسوب می شوند می توان : شمس العلماء، حق شناس، پوردرویش، آرچین و… را نام برد.
دراین کتاب که به نام «مشایخ آل ماحوز دراهرم » است. زندگینامۀ مشایخ آل ماحوزدراهرم ازابتدا تاکنون آورده شده است. این مشاهیرومشایخ شامل: علماء، نویسندگان، شاعران، روحانیون، شهداء، مکتب داران، محضرداران، وکلا و پزشکان می باشد. دراین کتاب درج تقدّم وتأخّرزندگینامۀ افراد براساس زمان زندگی و تاریخ تولد آنهاست. جهت شاخت بیشترعموم، نام افراد همراه با لقب مشهورآنان مانند آیت الله، دکترو… آمده است که دراین میان بعضی ها فاقد لقب می باشند ویا بربنده معلوم نشده است. درابتدای شرح حال ها، قبل ازنام افراد، عبارتی متشکل ازدویا سه کلمه که بیانگرسطح مذهبی، درجۀعلمی، مقام سیاسی و… آنها باشد به عنوان قیدِ شناسایی یا معرّف افراد برای خوانندگان محترم آورده شده است. درآغاز زندگینامۀ افرادی که درجوارحق آرمیده اند کلمۀ « مرحوم » وبرای افرادی که درموقع تألیف کتاب هنوزدرقیدحیات بوده اند کلمۀ « آقا یا انم » بکاربرده شده است. عکس افراد درحدّ امکان ازمنابع دیگریا با ارسال خودشان و یا نوادگانشان درابتدای شرح حال آنها درج گردیده است.
روش من در تألیف این کتاب، تحقیقات میدانی، مشاهدات مستقیم، مصاحبه حضوری، تماس های مستقیم تلفنی با افراد، فرزندان ونوادگان آنها، ارسال پیامها ازطریق فضای مجازی، واسطه قراردادن افراد جهت همکاری، مطالعه ی کتب ومنابع مختلف در مورد مشایخ آل ماحوز بوده است.اگردراین کتاب عکس یا شعریا شرح حال شخصی ازمشایخ نیست، علت آن علی رغم درخواست های مکرر بنده، عدم ارسال ازطرف خودش یا فرزندانش می باشد.
دلیل و انگیزه اینجانب درخصوص تألیف این کتاب این است که درطایفه و خاندان ماحوزی های شهراهرم؛ علما، مجتهدین، دکتری، شهدا، نویسندگان، شاعران و افراد نامورومعروفی وجود داشته و دارد که لازم دیدم همۀ آنها در یک مجموعه یا کتاب جمع آوری وثبت گردند. هدف من ازنگارش این کتاب آشنایی عموم مردم ومحققان با بزرگان آل ماحوزبه عنوان یکی ازطوایف تنگستانی است. چون وجود عالمان وبزرگان سرمایه وپشتوانه فرهنگی و نشان دهنده ی جایگاه علمی شهرستان می باشند نگارش این کتاب را ضرورت دیدم. قابل ذکراست تاکنون کتابی مستقل و تک نگاره درمورد خاندان آل ماحوزنگاشته نشده واین اثر نخستین کتاب درخصوص این خاندان می باشد.
گفتنی است واژۀ مشایخ مترادف شیوخ و جمع شیخ است به معنای علماء، دانشمندان، بزرگان، پیران، مرشدان، پیران طریقت . سعدی علیه الرحمه می گوید: «مشایخ چو دیوار مستحکمند.» یعنی مشایخ که علما و پیران باشند چون انسان هایی سالم وصاحب علم وتجربه هستند می توان در امورات به آنها اعتماد کرد ولی درنظرعام شیخ یعنی روحانی و معمّم وتحصیل کردۀ حوزه، عموم مردم به فرزندان این گروه نیز شیخ می گویند مثل واژهۀ «سّید» که به فرزندان سادات گفته می شود.
کتاب «مشایخ آل ماحوز در اهرم » شامل شش فصل به شرح زیرمی باشد.
فصل اول : اطلاعات اولیّه درمورد زندگی آل ماحوزدربحرین
فصل دوم : علمای آل ماحوزدراهرم
فصل سوم : نویسندگان وشاعران آل ماحوزدراهرم
فصل چهارم : روحانیون، مکتب داران، محضرداران، وُکلا و پزشکان آل ماحوز
فصل پنجم : شهدای آل ماحوز دراهرم
فصل ششم : اسناد وتصاویر
درفصل اول اطلاعاتی کلی در مورد منطقۀ بحرین وچگونگی جدایی آن ازایران آورده شده است. بحرینی که اکنون تا عربستان ۲۴ کیلومترفاصله دارد یعنی آن زمان تا ۱۲ کیلومتری عربستان درخلیج فارس جزء ایران بوده است.
درفصل دوم زندگینامه ده عالم برجسته آورده شده که درمیان آنها یک اثرمکتوب چاپی ویک اثرمکتوب دستی وجود دارد وبقیه به دلیل مشکلات عدیده مانند عدم وسایل ارتباطی وکمبود امکانات نگارشی و چاپی اثرمکتوب( کتاب ) ازخود برجای نگذاشته اند.
درفصل سوم که زندگینامه ۱۸ تن از نویسندگان وشاعران آورده شده قریب ۷۰ (هفتاد) کتاب ازخود به یادگارگذاشته اند وتعدادی کتاب نیزازآنها دردست چاپ می باشد. زندگینامه های مندرج دراین فصل به دو گروه (صاحبان کتاب وبدون کتاب) به صورت تفکیکی زیرتقسیم شده اند. گروه اول : صاحبان کتاب (آقای دکترمهدی ماحوزی تا دکتر زهرا ماحوزی ) گروه دوم: بدون کتاب ( ازمرحوم ابوالقاسم آرمین تا آقای امین پوردرویش)
درفصل چهارم که زندگینامه ۲۲ تن ازمشایخ ازقدیم تاکنون آورده شده اثرمکتوب دیده نمی شود ویا تاکنون من ندیده ام.
درفصل پنجم هم زندگینامه سه تن از شهیدان جان برکف خاندان ماحوزی وجود دارد که دراوان زندگی درس و مدرسه را رها کردند تا با حضوردرجبهه های نبرد حق علیه باطل ازآرمان های انقلای اسلامی حفاظت نمایند.
درفصل ششم اسناد وتصاویری ازجمله مُهراسم، اسنادزمین و سنگ مزاربعضی مشایخ آورده شده است.
فهرست این کتاب به شرح زیر می باشد:
مقدمۀ مؤلف ۹
مقدمۀ دکتر مهدی ماحوزی
فصل اول: اطلاعات اولیّه در مورد زندگی آل ماحوز دربحرین
سرگذشت بحرین
موقعیت منطقۀ ماحوزدربحرین
علت مهاجرت آل ماحوزازبحرین
علت مهاجرت آل ماحوزازبحرین به اهرم
اولین نفرات وارد شده آل ماحوزازبحرین به اهرم
علت نقل مکان بعضی ازآل ماحوزازاهرم به برازجان
امورات واملاک ماحوزی ها دراهرم
فصل دوم : علمای آل ماحوز دراهرم
آیت الله حاج شیخ داوود ماحوزی بحرانی اهرمی
شیخ عبدالحسین ماحوزی بحرانی اهرمی
آیت الله شیخ محمدعلی ماحوزی بحرانی اهرمی
شیخ نجفعلی ماحوزی اهرمی برازجانی
شیخ عبدالله ماحوزی اهرمی
آیت الله شیخ حسین ماحوزی اهرمی
آیت الله شیخ محمدعلی ماحوزی اهرمی
آیت الله شیخ علی ماحوزی اهرمی
آیت الله حاج شیخ یوسف ماحوزی اهرمی
حجت الاسلام شیخ محمدمهدی ماحوزی اهرمی
فصل سوم : نویسندگان وشاعران آل ماحوز دراهرم
دکتر مهدی ماحوزی
میرزا محمد آرمین
دکترحمیده ماحوزی
محمدحسن ماحوزی
دکترامیرحسین ماحوزی
سیداحمدشمس العلماء
شیرین ماحوزی
دکتررضا ماحوزی
حجت الاسلام میرزاعلی آرمین
دکترزهرا ماحوزی
ابوالقاسم آرمین
محمدماحوزی
ابراهیم ماحوزی
اسماعیل ماحوزی
عبدالرحمن ماحوزی
خاتون ماحوزی نیا
سکینه ماحوزی
امین پوردرویش گیل چالان
فصل چهارم : روحانیون، مکتب داران، ومحضرداران، وُکُلا وپزشکان آل ماحوز
شیخ محمدعلی ماحوزی
شیخ سلیمان ذاکری اهرمی
حاج شیخ ابراهیم ماحوزی
شیخ علی ماحوزی
شیخ محمد ماحوزی
حاج شیخ حسین ماحوزی
شیخ عبدعلی ذاکری
حاج شیخ عبدالحسن ذاکری
حاج میرزا حسین ماحوزی
میرزا ابراهیم ماحوزی
حاج شیخ مرتضی ماحوزی
میرزا محمدرضا ماحوزی
صدرالدین ماحوزی
شیخ محمدرضا ماحوزی
میرزا محمدتقی ماحوزی
حاج عبدالحسین ذاکری
حاج احمد ماحوزی
دکترمحمدجوادحق شناس
علیرضا ماحوزی
دکتر حمیدرضا ماحوزی
حجت الاسلام محمدصادق حق شناس
دکترسینا ماحوزی
فصل پنجم : شهدای آل ماحوز دراهرم
شهید عبدالرسول ماحوزی
شهید علی آرمین
شهید یوسف ماحوزی
فصل ششم : اسناد وتصاویر
منابع و مآخذ