به مناسبت ۱۵ اکتبر روز جهانی زنان روستایی؛
کار بی مزد زنان و مفهوم انباشت شرمساری
دکترمهتا بذرافکن
بسیار شنیده ایم که زنان روستایی با وجود کار تمام وقت در خانه و مزرعه کمتر استقلال مالی دارند، از بیمه محرومند، فیش حقوقی هم که طبعا ندارند، یارانه ها به حساب سرپرست خانواده واریز می شود و بنابراین بالقوه به آن هم دسترسی ندارند، مالک زمین و ملکی هم نیستند و در نتیجه حتی استفاده از تسهیلات مشاغل خانگی هم به سختی و با منت کشی از همسر یا پدر برایشان مقدور است.
با وجود کار طاقت فرسا حتی گاهی برای درمان و دارو یا خرید مایحتاج زنانه باید از مردان طلب پول کنند. گاهی اگر چندبار طلب پول کنند باید با شرمندگی برای پولی که قبلا گرفته اند جواب پس دهند.
شاید در ظاهر این نوع منت کشی‌های جواب پس دادن ها و طلب اندکی پول به حساب روابط خانوادگی معمولی گذاشته شود؛ یا در فرهنگ عامه طلب دستمزد نکردن در کار خانوادگی حیا تلقی شود؛ اما در طولانی مدت این مسائل و نداشتن قدرت برای ایجاد تغییر برای زنان به انباشت شرمساری منجر شده و زنان در خویش می شکنند.
بخش مهمی از این شرمساری ناشی از فرهنگ از یک سو و البته مهمتر از آن سیاستگذاری و فقدان قوانین عادلانه در حقوق کارخانگی زنان بطور کلی است. هرچند در روز جهانی زنان روستایی بسیاری از زنان مسئول و سیاستگذاران نماینده زنان در سیستم‌های قانونگذاری و اجرایی با طول و تفصیل به دفاع از کارنامه خود می پردازند؛ اما خوب است این زنان یک بار توضیح دهند که تا حد چه به مفهوم حقوقی کار خانگی و خانوادگی زنان واقفند؟
بطورکلی در سیستم‌های اجتماعی «تعریف پذیرفته شده از کار عبارت است کار دستمزدی در سیستم اقتصاد رسمی» و با این تعریف تقلیل گرایانه است که کار زنان در خانه دیده نمی شود و کار خانوادگی مانند کار در مزارع نیز تبدیل به یک فعالیت اقتصادی حاشیه ای می شود.
براساس برآوردهای جهانی، زنان شاغل دارای فرزند به طور متوسط هفته ای ۷۷ ساعت کار می کنند. برای زنان روستایی این رقم حتی بزرگتر است. یک حقیقت فراموش شده در خصوص کار خانگی و خانوادگی زنان این است که اگر تمامی این فعالیتها در حوزه عمومی صورت می گرفت و پول آن از بودجه عمومی پرداخت میشد، فشار عمده ای بر منابع اقتصادی وارد می کرد. «تمایز ایدئولوژیک و تقلیل گرایانه» بین کار و غیرکار منطق خود را نه تنها از قدرت دستمزد، بلکه همچنین از نحوه نگرش به کار زنان و طبیعی پنداشتن«امر مراقبت» برای زنان سرچشمه می گیرد. کار خانوادگی زنان که بر روی اقتصاد خانوار تاثیر به سزایی دارد نیز اساسا دیده نمی شود.
۱۵ اکتبر هر سال روز جهانی زنان روستایی نامگذاری شده است. این روز البته برای قدردانی از زحمات زنان روستایی است، اما قطعا هدف نامگذاری این روز این نیست که رسانه ها مدام تصویر زنان رنگین پوش روستایی شاد و خندان در حال کار در مزرعه و در حالی که گویی هیچ مشکلی ندارند نمایش دهند.
این روز برای این است که حقوق و حقایق پنهان کار اقتصادی زنان که عامدانه از سیستم اقتصادی، فرهنگی و حقوقی کنار گذاشته شده است یادآوری و مطالبه شود.
حق همه زنان و بویژه زنان روستایی است که کار خانگی و خانوادگی شان در سیستم رسمی اقتصاد ارزش گذاری شود تا از انباشت شرمساری و تنش های روانی به دلیل نداشتن استقلال مالی پیشگیری گردد. داشتن حقوق اقتصادی و به رسمیت شناختن تلاش انسانها و پرداخت بهای آن یک بعد مهم بهداشت روانی در جهت شادی و نشاط جامعه است.