بنیان‌های فرهنگی، بحران‌های طبیعی، اخلاق زیست محیطی
اساعیل حسام مقدم
کتاب اخلاق زیست محیطی (دو جلدی) اثر لویی پویمان / ترجمه مصطفی ملکیان، منصوره شجاعی، محمد قائد، عباس مخبر، محسن ثلاثی، مژده دقیقی، هادی غبرایی / انتشارات توسعه – ۱۳۸۴
این کتاب یک مجموعه دو جلدی است که در آن مقالات مختلفی در زمینه اخلاق زیست محیطی ارائه شده است. اخلاق زیست محیطی به مسائلی مانند رابطه انسان با محیط زیست، شناخت طبیعت از سوی انسان و احساس مسئولیت نسبت به آن، و الزام انسان به کنار گذاشتن برخی از منابع طبیعی برای نسل‌های بعدی می‌پردازد.
در جلد اول این کتاب، هجده مقاله با موضوعاتی مانند ارزش زیست محیطی، حقوق حیوانات، انسان‌گرایی و زیست‌گرایی، اخلاق زیست محیطی و دین، اخلاق زیست محیطی و اخلاق سیاسی، و اخلاق زیست محیطی و اخلاق اقتصادی قرار دارد. این مقالات از نظریات و دیدگاه‌های متفاوتی استفاده می‌کنند و به بررسی چالش‌ها و پیشنهادهایی برای حل مشکلات زیست محیطی می‌پردازند.
در جلد دوم این کتاب، بیست و یک مقاله با موضوعاتی مانند اخلاق زیست محیطی و اخلاق فرهنگی، اخلاق زیست محیطی و اخلاق تکنولوژی، اخلاق زیست محیطی و اخلاق آموزشی، اخلاق زیست محیطی و اخلاق حقوقی، و اخلاق زیست محیطی و اخلاق اجتماعی قرار دارد. این مقالات به نحوه تأثیر زیست محیطی بر بعضی از زمینه‌های فرهنگی، تکنولوژیکی، آموزشی، حقوقی، و اجتماعی انسان می‌پردازند و به بیان راهکارهایی برای بهبود و توسعه اخلاق زیست محیطی می‌پردازند.
این کتاب یک منبع مفید و جامع برای کسانی است که به مباحث اخلاق زیست محیطی علاقه‌مند هستند و می‌خواهند با دیدگاه‌های مختلف و جدید در این زمینه آشنا شوند. این کتاب همچنین می‌تواند برای دانشجویان و پژوهشگران رشته‌های مرتبط با زیست محیطی، اخلاق، فلسفه، و علوم انسانی یک منبع مرجع باشد
این کتاب می‌تواند برای کسانی که به مباحث اخلاق زیست محیطی علاقه‌مند هستند و می‌خواهند با دیدگاه‌های مختلف و جدید در این زمینه آشنا شوند، یک منبع مفید و جامع باشد. این کتاب همچنین می‌تواند برای دانشجویان و پژوهشگران رشته‌های مرتبط با زیست محیطی، اخلاق، فلسفه، و علوم انسانی یک منبع مرجع باشد. این کتاب به شما کمک می‌کند تا با چالش‌ها و راهکارهای اخلاق زیست محیطی آگاه شوید و نقش خود را در حفظ و بهبود محیط زیست بشناسید. این کتاب همچنین می‌تواند برای کسانی که در زمینه‌های فرهنگی، تکنولوژیکی، آموزشی، حقوقی، و اجتماعی فعالیت می‌کنند یا می‌خواهند فعالیت کنند، یک منبع الهام‌بخش باشد. زیرا این کتاب به نحوه تأثیر زیست محیطی بر این زمینه‌ها و نیاز به توجه به اخلاق زیست محیطی در آنها می‌پردازد.
این کتاب از دو جلد تشکیل شده است که هر کدام شامل چندین فصل هستند. در ادامه به معرفی فصل‌های دو جلد می‌پردازم:
در بخش پیش درآمد کتاب در جلد اول، لویی پ.پویمان درباره اخلاق و قضایای زیست محیطی نوشته است. و به معرفی فصول کتاب پرداخته است. در بخش دیگر از پیش درآمد کتاب در فصل اول، پویمان به سوال مهم اخلاق چیست؟ پاسخ می دهد و از چشم انداز خود در تدوین این کتاب دو جلدی پرده برمی دارد. همچنین این دو جلد شامل ۳۶ مقاله در ده فصل است که به موضوعات زیر می‌پردازند:
فصل اول: فلسفه طبیعت / مقاله ۱: ریشه‌های تاریخی بحران زیست‌محیطی ما. این فصل نوشته این وایت است و به نقش فرهنگ و دین در شکل‌گیری نگرش انسان نسبت به طبیعت می‌پردازد. در دیباچه این فصل مصطفی ملکیان به ترجمه دو متن با عناوین فلسفه طبیعت از نظرگاه غربیان؛ ریشه های وضع بوم شناختی ما و سفر تکوین؛ باب های ۳-۱ پرداخته است.
فصل اول: فلسفه طبیعت / مقاله ۲: بنیان فرهنگی بحران زیست‌محیطی ما. این فصل نوشته لوئیس دبلیو است و به تحلیل عوامل اجتماعی و اقتصادی که منجر به آسیب‌های زیست‌محیطی شده‌اند می‌پردازد.
فصل اول: فلسفه طبیعت / مقاله ۳: طرز تلقی مبتنی بر خلافت یهودی-مسیحی … این مقاله توسط پتریک دوبل نوشته شده است.
فصل دوم: حقوق حیوانات / مقاله ۴: فقط موجودات عاقل صاحب ارزش اخلاقی‌اند. این فصل نوشته ایمانوئل کانت است و به بیان دیدگاه انسان-محوری در اخلاق می‌پردازد. این دیدگاه بر این اساس است که تنها موجوداتی که قادر به استفاده از عقل و اخلاق هستند، مستحق احترام و حقوق هستند.
فصل دوم: حقوق حیوانات / مقاله ۵: ذی شعور بودن، معیار ارزش اخلاقی. این فصل نوشته برنارد رولین است و به ارائه یک دیدگاه متفاوت از انسان-محوری می‌پردازد. این دیدگاه بر این اساس است که تمام موجوداتی که دارای شعور و حس هستند، صاحب ارزش اخلاقی هستند و باید از آنها مراقبت شود.
فصل دوم: حقوق حیوانات / مقاله ۶: نقدی بر نظریه حقوق حیوانات “ریگان” که توسط مری آن وارن نوشته شده است و به تحلیل و نقد نظریه حق حیوانان تام ریگان می پردازد.
فصل سوم: آیا طبیعت دارای ارزش ذاتی است؟ / مقاله ۷: این فصل نوشته هلمز رولستون است و به بررسی مفهوم ارزش ذاتی در طبیعت می‌پردازد. این فصل به این پرسش پاسخ می‌دهد که آیا طبیعت فقط به خاطر ارزش آن برای انسان ارزشمند است یا خود به خود دارای ارزش است. به معرفی دیدگاه‌هایی می‌پردازد که ارزش اخلاقی را در خود طبیعت می‌بینند. این دیدگاه‌ها شامل طبیعت-محوری، خدا-محوری و اکولوژی عمیق هستند.
فصل سوم: آیا طبیعت دارای ارزش ذاتی است؟ / مقالات ۸ و ۹ و ۱۰ و ۱۱: در این فصل مقالات همبسته ای با عناوین اخلاق زیست بوم مدار و بوم شناسی افراطی، ارزش های طبیعت؛ آیا کسی آنجاست؟، ارزش ها در معرض خطر؛ آیا اهمیتی هم دارند؟ که همه این مقالات به موضوع ارزش ذاتی طبیعت می پردازند.
فصل سوم: آیا طبیعت دارای ارزش ذاتی است؟ / مقاله ۱۲: کشف دنیایی از ارزش‌ها. این فصل نوشته ارنست پارتریج است و به توضیح دیدگاه طبیعت-محوری می‌پردازد. این دیدگاه بر این اساس است که طبیعت دارای ارزش‌های متعددی است که باید توسط انسان شناخته و احترام گذاشته شوند.
فصل چهارم: اخلاق زیست بوم محور / مقاله ۱۳: مقاله تکریم زندگی اثر آلبرت شوایتزر که به مباحث عمده در زمینه اخلاق زیست بوم محور می پردازد.
فصل چهارم: اخلاق زیست بوم محور / مقاله ۱۴: برابر خواهی زیست محور. این فصل نوشته پل تیلور است و به ارائه یک نظریه اخلاقی زیست محور می‌پردازد. این نظریه بر این اساس است که تمام موجودات زنده دارای ارزش ذاتی هستند و باید با احترام و عدالت رفتار شود.
فصل چهارم: اخلاق زیست بوم محور / مقاله ۱۵: اخلاق سرزمین. این فصل نوشته آلدو لئوپولد است و به معرفی دیدگاه اکولوژی عمیق می‌پردازد. این دیدگاه بر این اساس است که طبیعت به عنوان یک کل متحد و پویا دارای ارزش اخلاقی است و باید به عنوان یک جامعه بزرگ از موجودات مختلف مورد احترام قرار گیرد.
فصل چهارم: اخلاق زیست بوم محور / مقاله ۱۶: مبانی تعقلی اخلاق زمین. این فصل نوشته ج. برد کلیکات است و به بررسی دیدگاه خدا-محوری می‌پردازد. این دیدگاه بر این اساس است که طبیعت به عنوان آفرینش خداوند دارای ارزش اخلاقی است و باید به عنوان یک هدیه مقدس مورد حفاظت قرار گیرد.
فصل پنجم: بوم شناسی ژرفانگر / مقاله ۱۷: سطحی‌نگر و ژرفانگر، جنبش دراز مدت بوم شناسی. این فصل نوشته آرن نائس است و به توضیح بیشتر دیدگاه اکولوژی عمیق می‌پردازد. این فصل به تفاوت بین دیدگاه‌های سطحی‌نگر و ژرفانگر در مورد محیط زیست می پردازد.
فصل پنجم: بوم شناسی ژرفانگر / مقالات ۱۸ و ۱۹: در این دو مقاله که با عناوین خردبوم شناختی “ت”؛ بوم شناسی ژرفانگر و بوم شناسی ژرفانگر به نگارش در آمده اند، به تحلیل عمیق تر بوم شناسی ژرفانگر پرداخته شده است.
فصل ششم: اکوفمینیسم / مقاله ۲۰: اخلاق زیست‌محیطی و اخلاق فمینیستی. این فصل نوشته کارن وارن است و به بررسی رابطه بین اخلاق زیست‌محیطی و اخلاق فمینیستی می‌پردازد. این فصل به این پرسش پاسخ می‌دهد که آیا اخلاق زیست‌محیطی با اخلاق فمینیستی در تضاد است یا خیر.
فصل ششم: اکوفمینیسم / مقالات ۲۱ و ۲۲: دو مقاله دیگر این فصل با عناوین توانایی و تعهد فمینیسم بوم شناختی و نقدی بر فمینیسم بوم شناختی می باشد که بسط مفاهیم و نظریات اکوفمینیسم پرداخته است.
فصل هفتم: فرضیه گایا / مقالات ۲۳ و ۲۴ و ۲۵: سه مقاله این فصل با عناوین فرضیه گایا و اخلاق زیست کره ای، در جستجوی گایا و آیا فرضیه های گایا آزمون پذیرند؟ به نقد و تحلیل فرضیه گایا پرداخته است.
فصل هشتم: دیدگاه مختلف زیست محیطی / مقالات ۲۶ و ۲۷ و ۲۸ و ۲۹ و ۳۰: در این فصل که از پنج مقاله تشکیل شده است به موضوعاتی مانند دیدگاه های غیرغربی در زمینه اخلاق زیست محیطی پرداخته است و موضوعاتی مانند ساتیاگراها برای حفاظت از محیط زیست، نگرش بودایی نسبت به طبیعت، اخلاق زیست محیطی، قانون و جامعه اسلامی و نگرش آفریقایی به بحران زیست محیطی در آن تحلیل و تفسیر شده اند.
فصل نهم: انرژی هسته ای / مقالات ۳۱ و ۳۲ و ۳۳ و ۳۴ و ۳۵: در این فصل که از پنج مقاله تشکیل شده به سوالی مهم در حوزه اخلاق زیست محیطی پاسخ دهد که آیا باید استفاده از انرژی هسته ای را احیا نمود؟ و به موضوعاتی مانند دنیای طبیعی تابش، ادعانامه هایی علیه احیای استفاده از انرژی هسته ای، انرژی هسته ای ایمن است و مشکلی به نام زباله های هسته ای می پردازد. که به بررسی مسئله زباله‌های هسته‌ای و ارتباط آن با اخلاق زیست‌محیطی می‌پردازد. این متن به این پرسش پاسخ می‌دهد که آیا اخلاق زیست‌محیطی می‌تواند راهنمایی برای دفع زباله‌های هسته‌ای ارائه دهد یا خیر.
فصل دهم: اقتصاد و محیط زیست / مقاله ۳۶: توسعه پایدار و اسطوره های اقتصادی. که به بررسی مفهوم توسعه پایدار و ارتباط آن با اخلاق زیست‌محیطی می‌پردازد. این متن به این پرسش پاسخ می‌دهد که آیا توسعه پایدار یک راه حل مناسب برای حل بحران زیست‌محیطی است یا خیر.
همچنین به موضوعاتی زیر نیز در دو جلد این کتاب پرداخته شده است:
اخلاق زیست‌محیطی و حقوق بشر. که به بررسی رابطه بین اخلاق زیست‌محیطی و حقوق بشر می‌پردازد. این متن به این پرسش پاسخ می‌دهد که آیا اخلاق زیست‌محیطی با حقوق بشر در تضاد است یا خیر.
اخلاق زیست‌محیطی و حقوق موجودات غیرانسانی. که به بررسی رابطه بین اخلاق زیست‌محیطی و حقوق موجودات غیرانسانی می‌پردازد. این متن به این پرسش پاسخ می‌دهد که آیا اخلاق زیست‌محیطی با حقوق موجودات غیرانسانی در تضاد است یا خیر.
اخلاق زیست‌محیطی و حقوق نسل‌های آینده. که به بررسی رابطه بین اخلاق زیست‌محیطی و حقوق نسل‌های آینده می‌پردازد. این متن به این پرسش پاسخ می‌دهد که آیا اخلاق زیست‌محیطی با حقوق نسل‌های آینده در تضاد است یا خیر.
اخلاق زیست‌محیطی و حقوق زمین. که به بررسی رابطه بین اخلاق زیست‌محیطی و حقوق می پردازد.
اخلاق زیست‌محیطی و تغییرات آب و هوایی. که به بررسی مسئله تغییرات آب و هوایی و ارتباط آن با اخلاق زیست‌محیطی می‌پردازد. این متن به این پرسش پاسخ می‌دهد که آیا اخلاق زیست‌محیطی می‌تواند راهنمایی برای حل این مسئله ارائه دهد یا خیر.
اخلاق زیست‌محیطی و تنوع زیستی. که به بررسی مسئله تنوع زیستی و ارتباط آن با اخلاق زیست‌محیطی می‌پردازد. این متن به این پرسش پاسخ می‌دهد که آیا اخلاق زیست‌محیطی می‌تواند راهنمایی برای حفاظت از تنوع زیستی ارائه دهد یا خیر.
اخلاق زیست‌محیطی و آلودگی زیست‌محیطی. که به بررسی مسئله آلودگی زیست‌محیطی و ارتباط آن با اخلاق زیست‌محیطی می‌پردازد. این متن به این پرسش پاسخ می‌دهد که آیا اخلاق زیست‌محیطی می‌تواند راهنمایی برای کاهش آلودگی زیست‌محیطی ارائه دهد یا خیر.
اخلاق زیست‌محیطی و منابع طبیعی. که به بررسی مسئله منابع طبیعی و ارتباط آن با اخلاق زیست‌محیطی می‌پردازد. این متن به این پرسش پاسخ می‌دهد که آیا اخلاق زیست‌محیطی می‌تواند راهنمایی برای مدیریت منابع طبیعی ارائه دهد یا خیر.
اخلاق زیست‌محیطی و غذا. که به بررسی مسئله غذا و ارتباط آن با اخلاق زیست‌محیطی می‌پردازد. این متن به این پرسش پاسخ می‌دهد که آیا اخلاق زیست‌محیطی می‌تواند راهنمایی برای انتخاب غذا ارائه دهد یا خیر.
اخلاق زیست‌محیطی و حیات وحش. که به بررسی مسئله حیات وحش و ارتباط آن با اخلاق زیست‌محیطی می‌پردازد. این متن به این پرسش پاسخ می‌دهد که آیا اخلاق زیست‌محیطی می‌تواند راهنمایی برای حفاظت از حیات وحش ارائه دهد یا خیر.
اخلاق زیست‌محیطی و جنگل‌ها. که به بررسی مسئله جنگل‌ها و ارتباط آن با اخلاق زیست‌محیطی می‌پردازد. این متن به این پرسش پاسخ می‌دهد که آیا اخلاق زیست‌محیطی می‌تواند راهنمایی برای حفاظت از جنگل‌ها ارائه دهد یا خیر.
اخلاق زیست‌محیطی و آب. که به بررسی مسئله آب و ارتباط آن با اخلاق زیست‌محیطی می‌پردازد. این متن به این پرسش پاسخ می‌دهد که آیا اخلاق زیست‌محیطی می‌تواند راهنمایی برای مدیریت آب ارائه دهد یا خیر.
اخلاق زیست‌محیطی و هوا. که به بررسی مسئله هوا و ارتباط آن با اخلاق زیست‌محیطی می‌پردازد. این متن به این پرسش پاسخ می‌دهد که آیا اخلاق زیست‌محیطی می‌تواند راهنمایی برای حفاظت از هوا ارائه دهد یا خیر.
اخلاق زیست‌محیطی و زمین. که به بررسی مسئله زمین و ارتباط آن با اخلاق زیست‌محیطی می‌پردازد. این متن به این پرسش پاسخ می‌دهد که آیا اخلاق زیست‌محیطی می‌تواند راهنمایی برای حفاظت از زمین ارائه دهد یا خیر.
این کتاب دو جلدی اخلاق زیست‌محیطی اثر لویی پویمان یک منبع مفید و جامع برای کسانی است که به مطالعه و تحلیل مسائل اخلاقی مربوط به محیط زیست علاقه‌مند هستند. این کتاب با ارائه یک دیدگاه بینارشته‌ای و چندگانه به این مسائل، به خوانندگان کمک می‌کند تا از منظرهای مختلف به آنها نگاه کنند و راه‌حل‌های مناسب را پیدا کنند. این کتاب همچنین با ارائه متن‌های اصلی و معاصر از نویسندگان معتبر در زمینه اخلاق زیست‌محیطی، به خوانندگان فرصت می‌دهد تا با اندیشه‌های پیشرو در این زمینه آشنا شوند و نقد و بررسی کنند. این کتاب یک منبع ارزشمند برای دانشجویان، اساتید، پژوهشگران و علاقه‌مندان به اخلاق زیست‌محیطی است.